เหตุหรือว่าปัจจัยต่างๆ ที่จะให้กุศลจิตเกิดขึ้น
อ.วิชัย สำหรับสภาพธรรมก็กล่าวถึงชีวิตประจำวัน เพราะเหตุว่าถ้ากล่าวถึงสภาพของจิตแล้วมี ๔ ชาติโดยความเป็นอกุศลชาติอย่างหนึ่ง เป็นกุศลชาติอย่างหนึ่ง เป็นวิบากชาติอย่างหนึ่ง และก็เป็นกิริยาชาติอย่างหนึ่ง อันนี้คือกล่าวถึงจิตทั้งหมด ฉะนั้นถ้ากล่าวถึงอกุศลจิตก็พอทราบว่าเป็นสภาพที่มีโทษ และก็ให้ผลเป็นทุกข์ เพราะเหตุว่าเมื่อเกิดแล้วก็ยังความเดือดร้อนให้เกิดขึ้น อันนี้คือลักษณะของอกุศล ถ้าโดยสภาพของกุศลก็เป็นสิ่งที่ไม่มีโทษคือไม่มีอกุศลใดๆ เกิดขึ้นร่วมด้วยเลย และก็ให้ผลเป็นสุข เป็นสิ่งที่ควรเจริญขึ้น ส่วนชาติวิบากก็เป็นผลซึ่งเกิดจากกุศล และ หรือว่าจากอกุศล เมื่อเกิดแล้วก็เพียงแค่เกิดขึ้นทำกิจของตนเท่านั้น เพราะเหตุว่าโดยสภาพก็เป็นผลของกุศล หรือว่าอกุศล ส่วนกิริยาจิตก็เป็นจิตที่เกิดขึ้นเกิดขึ้นเพียงกระทำกิจเท่านั้น อย่างเช่นจิตดวงแรกก่อนที่วิถีจิตจะเกิดก็เป็นกิริยาจิตซึ่งเกิดขึ้นทำกิจเพียงเกิดขึ้นรู้อารมณ์ก่อนที่จิตอื่นจะเกิดเป็นวิถีจิตแรกทางทวารต่างๆ อันนี้ก็เป็นจิตชาติกิริยา ถ้ากล่าวถึงเหตุ หรือว่าปัจจัยต่างๆ ที่จะให้กุศลจิตเกิดขึ้นก็มีปัจจัยมากมาย ถ้าศึกษษเรื่องของปัจจัยต่างๆ ก็มากมาย แต่ถ้าในพระสูตรก็แสดงถึงการอยู่ในประเทศที่สมควร การคบสัตบุรุษ การตั้งตนไว้ชอบ แล้วก็การกระทำบุญไว้ในปางก่อน ถ้าพิจารณาการอยู่ในประเทศที่สมควร ประเทศนั้น หรือว่าส่วนนั้น สถานที่นั้นไม่มีการฟังพระธรรมเลย กุศลจะเจริญได้ไหม ก็อาจจะมีกุศลบ้างตามเหตุอื่น เช่น การกระทำบุญไว้ในปางก่อนเคยสั่งสมกุศลมาแล้ว ก็มีเหตุปัจจัยที่จะให้กุศลนั้นเกิดขึ้น แต่ถ้าสถานที่นั้นไม่มีการได้ยินได้ฟังพระธรรม กุศลที่จะเจริญยิ่งๆ ขึ้นไปก็ไม่ใช่ฐานะที่จะมีได้ เพราะเหตุว่าไม่ให้เกิดความเข้าใจที่จะเจริญกุศลประการต่างๆ ให้เพิ่มขึ้นให้เจริญขึ้น ส่วนอีกอย่างหนึ่งการคบนี่ก็สำคัญ ถ้าคบคนพาลกุศลจะเจริญได้ไหม อันนี้ก็ไม่ใช่โอกาสที่จะให้กุศลนั้นเจริญขึ้น แต่ถ้าไปคบบัณฑิต คบสัตบุรุษก็เป็นปัจจัยให้กุศลต่างๆ เจริญขึ้น ส่วนการตั้งตนไว้ชอบถ้ายังเป็นผู้ที่ประมาทอยู่ กุศลต่างๆ ก็ไม่เจริญขึ้น และก็การกระทำบุญไว้ในปางก่อนก็เป็นสิ่งที่สำคัญ อย่างเช่นการมาฟังพระธรรมก็เป็นผู้ที่เคยสั่งสมไว้แล้วในอดีต ถ้าไม่มีการสั่งสมมาแม้คิดก็จะไม่มีคิดที่จะมาฟัง ท่านที่มาก็แสดงว่าเคยมีความใคร่ที่จะได้ยินได้ฟังพระธรรมมาแล้วในอดีต ก็เป็นปัจจัยให้กุศลจิตที่จะเกิดมาที่จะมาฟังพระธรรม
ที่มา ...