กายวิญญาณรู้สึกเจ็บไหม
วิจิตร ในกรณีที่มีวัตถุมากระทบแรง เราก็รู้สึกเจ็บ เจ็บเป็นความรู้สึกของจิต หรือ เพราะว่าที่จริงจิตก็ไม่มีตัวมีตน จะรู้สึกว่าจิตเจ็บได้อย่างไร
สุ. ถ้าไม่มีจิต จะเจ็บไหมคะ
วิจิตร ก็ไม่เจ็บ
สุ. เพราะฉะนั้นจิตเป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้ลักษณะของสิ่งที่ปรากฏ ความรู้สึกเกิดกับจิตทุกขณะที่จิตเกิด แล้วแต่ว่าจะเป็นความรู้สึกประเภทไหน
วิจิตร แต่ถ้าไม่มีกาย จิตก็เจ็บไม่ได้
สุ. ไม่มีตา เห็นได้ไหมคะ
วิจิตร ก็ไม่ได้
สุ. ไม่มีกาย จะเจ็บได้ไหม
วิจิตร ไม่มีกาย ก็เจ็บไม่ได้ แต่จิตคงจะเป็นแบบเดียวที่รู้กายเจ็บ แต่จิตไม่เจ็บ
สุ. ไม่ค่ะ ขณะนั้นสภาพของของความรู้สึกทางกาย ที่เป็นจิต ที่ใช้คำว่า กายวิญญาณ ที่รู้อารมณ์ที่กระทบกาย เกิดขึ้นพร้อมกับความรู้สึกเจ็บเกิด จิตจะเกิดโดยลำพังไม่มีสภาพธรรมอื่นเกิดร่วมด้วยได้ไหมคะ
วิจิตร ไม่ได้ครับ
สุ. เจ็บเป็นจิต หรือเป็นเจตสิก
วิจิตร เจ็บเป็นเจตสิก
สุ. ค่ะ พระผู้มีพระภาคทรงบัญญัติความรู้สึกเจ็บว่า เป็นทุกขเวทนา ความรู้สึกต้องเป็นทุกขเวทนาเจตสิก ไม่ใช่จิต ทุกขเวทนาเกิดกับกายวิญญาณ จิตที่รู้อารมณ์ที่กระทบกาย และความรู้สึกที่เกิดร่วมด้วย เป็นสุข หรือเป็นทุกข์ ความรู้สึกเป็นเจตสิก แต่จิตเป็นสภาพที่รู้แจ้งอารมณ์ที่ปรากฏ
วิจิตร คือ กายเป็นที่รับวิบากใช่ไหมครับ ทีนี้ตัวที่รู้ความเจ็บปวดนี่คือจิต
สุ. ที่คุณวิจิตรกล่าวถึงกาย หมายถึงรูปอะไรคะ
วิจิตร เย็นร้อน อ่อนแข็ง ตึงไหว
สุ. เย็นร้อน อ่อนแข็ง ตึงไหว อะไรไปกระทบก็ไม่รู้ ผมแข็ง ปลายผมแข็ง เอาอะไรไปกระทบปลายผม จะรู้สึกอย่างไรคะ
วิจิตร ไม่รู้สึกอะไร
สุ. เพราะฉะนั้นที่คุณวิจิตรบอกว่า กาย หมายถึงรูปอะไร
วิจิตร ก็รูปกาย
สุ. มีกี่รูปคะที่กาย
วิจิตร มหาภูตรูป
สุ. มหาภูตรูปที่กาย สามารถกระทบกับเย็นร้อน อ่อนแข็ง ตึงไหวได้ไหม
วิจิตร ไม่ได้
สุ. ค่ะ อะไรกระทบได้ มหาภูตรูปไม่สามารถจะกระทบกับรูปเย็นร้อน อ่อนแข็ง ตึงไหวได้ เพราะฉะนั้นกระทบกับรูปที่เย็นร้อน อ่อนแข็ง ตึงไหว ในขณะที่รูปเย็นร้อน อ่อนแข็งปรากฏทางกาย รูปอะไรคะ
วิจิตร จิต
สุ. จิตไม่ใช่รูป
วิจิตร ปสาทรูป
สุ. ปสาทรูปไหน
วิจิตร กายปสาทรูป
สุ. กายปสาทรูปซึ่งซึมซาบอยู่ทั่วตัว นี่เป็นเหตุที่เราจะรู้ว่า ที่ตัวมีอะไรบ้าง มหาภูตรูปไม่ใช่อินทรีย์ ไม่สามารถจะกระทบกับรูปเย็นร้อน อ่อนแข็ง ตึงไหวเลย ด้วยเหตุนี้ธรรมจึงต้องละเอียด ถ้าไม่ละเอียด ไม่รู้ตรงตามความเป็นจริง ก็ไขว่เขว และผิด แล้วก็นึกเอาทั้งหมด เพราะฉะนั้นขณะที่เย็น หรือร้อน อ่อน หรือแข็ง ปรากฏ เป็นรูปที่มีจริงๆ ใช่ไหมคะ รู้ได้ทางทวารไหน
วิจิตร กายทวาร
สุ. รูปที่กระทบเกิดดับไหมคะ
วิจิตร ครับ
สุ. และกายปสาทรูปเกิดดับไหม
วิจิตร ครับ
สุ. จึงไม่มีตัวตน ไม่ใช่เรา เป็นชั่วขณะหนึ่งซึ่งจิตอาศัยกายปสาทรูปเกิดขึ้นรู้สิ่งที่กระทบ และก็ดับไป ทุกๆ ขณะที่ปรากฏ เกิดแล้วก็ดับ
ที่มา ...