ความต่างของนามธรรมเห็นได้ยาก
อ.วิชัย ก็เป็นสิ่งที่ยากมากที่จะพิจารณาให้เห็นถึงความต่างระหว่าง ก็เป็นสิ่งที่ยากมากที่จะพิจารณาให้เห็นถึงความต่างระหว่างจิต และเจตสิก คือแม้ในครั้งโน้น ท่านก็มีการอุปมาว่าเอาน้ำของแต่ละแม่น้ำมาคนด้วยกันก็ยากที่จะรู้ความต่าง ระหว่างน้ำนี้มาจากแม่น้ำชื่อโน้นชื่อโน้น นี้เป็นนามธรรม ไม่มีรูปร่าง ไม่มีสรีระอะไรๆ เลย ก็ยากที่จะเห็นความต่างของสภาพที่เป็นนามธรรม แต่ถ้าเริ่มที่จะเข้าใจว่าลักษณะของนามธรรมแต่ละประเภทมีลักษณะที่แตกต่างกันโดยสิ้นเชิง และก็มีกิจต่างกัน
แต่ว่าขณะที่เกิดพร้อมกันนั้น รู้อารมณ์เดียวกัน แต่ว่ามีลักษณะต่างกัน อย่างเช่น ผัสสะ ก็มีลักษณะที่กระทบอารมณ์เป็นลักษณะ นี่ก็คือต่างจากเวทนาซึ่งเป็นเจตสิกเช่นเดียวกัน แต่ว่ามีลักษณะที่เสวยอารมณ์คือ เป็นสุขบ้าง เป็นทุกข์บ้าง โสมนัสบ้าง โทมนัสบ้าง หรือว่าอุเบกขาเวทนา อันนี่ก็จะเป็นการเริ่มนะครับ ซึ่งก็จะเป็นชีวิตประจำวัน ถ้าเป็นเจตสิกที่เป็นฝ่ายอกุศล ก็มีทั้งโลภะบ้าง โทสะบ้าง หรือว่าโมหะบ้าง ก็เป็นประเภทที่เป็นอกุศล ซึ่งแล้วแต่ว่าจะมีเหตุปัจจัยให้เกิดประกอบกับจิตขณะใดบ้างตามเหตุปัจจัย
ที่มา ...