เจตสิกเป็นนามธรรมที่รู้ได้ยากแสนยาก

ผู้ฟัง พระผู้มีพระภาคท่านระลึกชาติ หรือ ระลึกชาติของคนอื่น หรือ ระลึกชาติของท่านได้ ก็ต้องอาศัยสัญญาเจตสิก

ท่านอาจารย์ สัญญาเจตสิกเกิดกับจิตทุกขณะ

ผู้ฟัง เป็นไปในวิตกเจตสิกที่ท่านระลึกได้

ท่านอาจารย์ ต้องเป็นสติที่มีกำลังด้วย ที่สามารถจะระลึกได้ และคุณธรรมของเจตสิกอื่นๆ ก็ต้องเป็นอีกระดับหนึ่ง

เรื่องของเจตสิกเป็นเรื่องที่ยากแสนยากที่จะมีใครสามารถที่จะรู้สภาพนามธรรมซึ่งเกิดดับพร้อมกับจิต ถ้ากล่าวถึงนามธรรม ก็สุดวิสัยที่จะไปเปรียบเทียบกับรูปใดๆ ทั้งสิ้น ที่ทรงอุปมาว่า น้ำมันหลายประเภทเอามารวมกันแล้วคนให้เข้ากันกันทั้งวัน ก็ยังสามารถที่จะแยกได้เพราะเป็นรูปธรรม แต่นามธรรมไม่มีทางแยกได้เลย เพราะเหตุว่าเป็นสภาพธรรมที่ละเอียด ไม่ใช่รูป และเป็นสภาพที่เกิดพร้อมกัน กิจการงาน และลักษณะก็คล้ายคลึงกันด้วย

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 16