จิตวิจิตรด้วยประการต่างๆ

อ.วิชัย จิตโดยประการที่ ๑ คือเป็นธรรมชาติที่วิจิตร ด้วยภูมิ ด้วยชาติ ด้วยอารมณ์ต่างๆ ประการที่ ๒ คือ จิตเพราะกระทำให้วิจิตร ก็จะมีหลากหลายแต่ขอกล่าวตรงนี้ก่อน จิตเพราะกระทำให้วิจิตร ทุกท่านก็คงจะพิจารณาเห็นว่า ไม่ว่าจะเป็นอาคารบ้านเรือน หรือว่าจิตรกรรมต่างๆ ดังนั้น การที่จะกระทำสิ่งต่างๆ ได้เพราะเหตุว่ามีจิตที่คิดในการไตร่ตรองที่จะกระทำต่างๆ อีกประการหนึ่งก็คือจิตเมื่อเกิดขึ้นก็เป็นปัจจัยให้เกิดการกระทำต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นกายกรรม วจีกรรม หรือมโนกรรม เพราะมีจิตเป็นปัจจัยที่จะกระทำต่างๆ และเมื่อผลของกรรมให้ผล ก็ให้เกิดเป็นมนุษย์ เป็นสัตว์เดรัจฉาน เป็นเปรตอสุรกายต่างๆ ก็เพราะมีจิตเป็นปัจจัยที่จะทำให้วิจิตรเป็นบุคคลต่างๆ นี่ก็คือจิต เพราะธรรมชาติของจิตเองเป็นธรรมชาติที่วิจิตรอย่างหนึ่ง และเพราะจิตกระทำให้วิจิตรอีกอย่างหนึ่ง

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 17