สันตานะ การเกิดดับสืบต่อของจิตที่สั่งสมกุศลหรืออกุศล
อ.วิชัย ในข้อความอรรถกถาท่านกล่าวว่าเป็นการสั่งสมสันตานะด้วยสามารถชวนวิถี (ชะ-วะ-นะ-วิ-ถี)
ท่านอาจารย์ ถูกต้อง ชวนวิถีก็มาจากเห็นบ้าง ได้ยินบ้าง ได้กลิ่นบ้าง ลิ้มรสบ้าง รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสบ้าง เพราะฉะนั้น ถ้ากล่าวถึงการเกิดดับสืบต่อใช้คำว่า "สันตติ" ได้ แต่ถ้ากล่าวถึง"สันตานะ" จะหมายความถึงกุศล และ อกุศล ซึ่งถ้าเราเข้าใจจริงๆ ว่าจิตเกิดแล้วดับ แล้วก็สืบต่อทุกสิ่งทุกอย่าง แต่ละเอียดกว่านั้นอีก คือ จิตมีชาติต่างๆ กัน ซึ่งศึกษาต่อไป จะทราบว่าจิตที่เป็นเหตุไม่ใช่จิตที่เป็นผล และก็ยังมีจิตที่ไม่ใช่เหตุไม่ใช่ผลด้วย นี่คือภาษาไทย ก็จะเริ่มใช้ภาษาบาลีเป็นบางคำ แต่ให้ทราบว่า "สันตานะ" เป็นการสืบต่อที่สั่งสมทำให้แต่ละคนมีอัธยาศัยที่ต่างกัน แม้ว่าจะเห็นสิ่งเดียวกัน แต่สันตานะคือการเกิดดับสืบต่อของกุศล และอกุศลที่ผ่านมาก็ทำให้อัธยาศัยขณะนั้นต่างๆ กันไปได้
ที่มา ...