สนทนาลักษณะของจิตเพิ่มเติม
อ.กุลวิไล จิตมีการรู้แจ้งอารมณ์เป็นลักษณะ ในอรรถสาลินีท่านก็อุปมาเหมือนผู้รักษาพระนครนั่งอยู่ทาง ๔ แพร่ง จะรู้ว่ามีผู้ใดมาทางทิศเหนือ ทิศใต้ ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก คือ เป็นผู้ที่รู้แจ้งในอารมณ์ คือรู้อารมณ์หลากหลาย และในกรณีที่สอง คือ มีการเป็นหัวหน้าเป็นกิจ ขอท่านอาจารย์กรุณาขยายความ
ท่านอาจารย์ นามธรรมไม่ได้มีแต่จิต นามธรรมที่เกิดมีทั้งจิต และเจตสิก แต่ลักษณะของการรู้แจ้งอารมณ์ต้องเป็นลักษณะของจิต และเจตสิกก็ทำหน้าที่ของเจตสิกนั้นๆ ไป ด้วยเหตุนี้เวลากล่าวถึงนามธรรมจึงอาจจะกล่าว หรือสามารถจะกล่าวได้ว่ามี ๕๓ เพราะเหตุว่าเจตสิกแต่ละเจตสิก ๕๒ ประเภท และมีจิตซึ่งเป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้แจ้งอารมณ์อีก ๑
อ.กุลวิไล เป็นหัวหน้าในที่นี้ คือ เป็นประธานในการรู้แจ้งอารมณ์ และมีความเกี่ยวข้องกันเป็นอาการปรากฏ หมายถึงการสืบต่อของจิตในแต่ละขณะไม่ขาดสายเลย
ท่านอาจารย์ ไม่ขาดสายเลย จากขณะหนึ่งดับไปแล้ว ก็เป็นปัจจัยให้ขณะต่อไปเกิดขึ้น เพราะฉะนั้นจิตที่เกิดในขณะนี้ไม่ใช่ว่าอยู่ลอยๆ ก็โผล่ขึ้นมาจากไหนไม่รู้ แต่ต้องมาจากจิตซึ่งดับไปก่อน ทุกๆ ขณะ
อ.กุลวิไล ที่แสดงว่ามีนามรูปเป็นเหตุใกล้ให้เกิด ในที่นี้นามก็หมายถึงเจตสิกที่เกิดร่วมกับจิตนั้น รูปก็คือวัตถุรูปที่จิตนั้นเกิดที่รูปนั้น
ท่านอาจารย์ ถูกต้อง
ที่มา ...