ขณะที่ฝัน

ขณะที่ฝันเห็นอะไรจริงๆ หรือไม่ แต่เหมือนเห็น ได้ยินอะไรจริงๆ หรือไม่ แต่เหมือนได้ยิน เหตุใดจึงว่าเหมือน เพราะเสียงไม่ได้กระทบกับหู ก็เหมือนเดี๋ยวนี้ที่กำลังได้ยินเสียง มีเสียงกำลังปรากฏ เพราะฉะนั้นในขณะที่ฝันจะเหมือนเห็น เหมือนได้ยิน แล้วก็อาจจะฝันเรื่องอะไรก็แล้วแต่ ตกใจได้ หรือไม่ในขณะที่ฝัน เพราะฉะนั้นให้ทราบว่าในขณะที่ฝัน ไม่ใช่ขณะที่มีสภาพธรรมกระทบปสาทแล้วปรากฏจริงๆ อย่างในขณะนี้ แต่ฝันไม่ใช่วิบากจิต ไม่ใช่ภวังคจิต เพราะเหตุว่าถ้าเป็นภวังคจิตหมายความว่าขณะนั้นไม่รู้อารมณ์ใดๆ ทั้ง ๖ ทาง ทางตาไม่เห็น ทางหูไม่ได้ยิน ทางจมูกไม่ได้กลิ่น ทางลิ้นไม่ลิ้มรส ทางกายไม่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส ทางใจก็ไม่ได้คิดนึก ไม่ฝันใดๆ ทั้งสิ้น ขณะนั้นก็เป็นชาติวิบากซึ่งบังคับไม่ได้ว่าจะให้ตื่นเมื่อไหร่ จะให้รู้อารมณ์ทางไหน

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 23