ทบทวนการศึกษาเรื่องชาติของจิต
ซึ่งในคราวก่อนเราก็ได้กล่าวถึงเรื่องชาติของจิต ชาติคือการเกิด (ชา+ติ) คือการเกิดขึ้นของจิต เมื่อจิตเกิดขึ้นแล้วต้องเป็นชาติหนึ่งชาติใดใน ๔ ชาติ คือเกิดขึ้นเป็นกุศล ๑ หรือว่าเกิดขึ้นเป็นอกุศล ๑ และเกิดขึ้นเป็นวิบาก ๑ เกิดขึ้นเป็นกิริยา ๑ ในขณะนี้ที่กำลังมีชีวิตอยู่ดำเนินไป จะมีจิต ๔ ชาติ คือบางกาลก็เกิดขึ้นเป็นชาติกุศลซึ่งเป็นเหตุให้เกิดวิบากซึ่งเป็นผล และถ้าเป็นเหตุที่ดี กุศลจิตหรือ กุศลกรรมเป็นปัจจัยที่จะให้ผลของกุศลที่เกิดขึ้นเป็นจิตประเภทต่าง สำหรับอกุศลก็เช่นเดียวกัน เมื่อเกิดขึ้นแล้ว ดับไปแล้วก็จริง แต่ก็ยังเป็นปัจจัยที่ทำให้จิตอีกประเภทหนึ่งซึ่งเป็นวิบากจิตเกิดขึ้นเป็นผลของกรรมที่ได้กระทำแล้ว
ส่วนกิริยาจิตก็เป็นจิตซึ่งไม่ใช่กุศลจิต ไม่ใช่อกุศลจิต และไม่ใช่วิบากจิต เพราะฉะนั้น การศึกษาเรื่องจิตก็เป็นการศึกษาเรื่องสภาพธรรมที่มีในชีวิตประจำวันตั้งแต่เกิดจนตาย ไม่ว่าจะโดยชาติ โดยภูมิ โดยอะไรอีกมากมายซึ่งเราไม่เคยรู้เลย ถ้าไม่ได้ศึกษาพระธรรม แต่เมื่อศึกษาพระธรรมก็ให้เข้าใจให้ถูกต้องว่ากำลังศึกษาสภาพที่มีจริง ซึ่งเคยยึดถือว่าเป็นเรา แต่ความจริงก็เป็นสภาพธรรมซึ่งเป็นอนัตตา ซึ่งต่างกันเป็นสองอย่าง นามธรรมกับรูปธรรม นามธรรมก็คือจิต และเจตสิกซึ่งได้กล่าวถึงแล้วว่าเป็นสภาพที่รู้สิ่งหนึ่งสิ่งใดเกิดขึ้นแล้วต้องรู้ ไม่รู้ไม่ได้ แม้แต่ขณะที่นอนหลับสนิท มีจิตเกิดขึ้นก็ต้องรู้อารมณ์ที่เป็นอารมณ์ของจิตในขณะที่หลับด้วย สำหรับกิริยาจิตก็ไม่ใช่ทั้งกุศลจิต อกุศลจิต และวิบากจิต
ที่มา ..