ปัญจทวารเป็นรูปที่มีกรรมเป็นสมุฏฐาน
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น ที่ใดที่มีจักขุปสาทหมายความต้องมีกรรม เป็นสิ่งที่มีชีวิต จะเป็นคน เป็นสัตว์ สัตว์เล็ก สัตว์น้อย สัตว์ใหญ่ยังไงก็ตามแต่ แต่ว่าต้องมีกรรมเป็นปัจจัยทำให้รูปต่างๆ เหล่านี้เกิดขึ้น
ธรรมดาเวลาที่เราได้ยินคำว่า “มหาภูตรูป” รูปที่เป็นใหญ่เป็นประธานจะมี ๔ คนไทยก็อาจจะชินหูกับ ๔ รูปซึ่งเป็นมหาภูตรูป ธาตุดิน-อ่อนหรือแข็ง ธาตุน้ำ-ซึมซาบหรือไหล ธาตุไฟ-เย็นหรือร้อน ธาตุลม-ตึงหรือไหว เราพูดในภาษาไทยว่าธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม แต่ภาษาบาลีอีกชื่อหนึ่ง ดินคือปฐวี น้ำคืออาโป ไฟคือเตโช ลมคือวาโย พูดภาษาอะไรก็ได้ แต่ให้ทราบว่ารูป ๔ รูปเป็นใหญ่เป็นประธาน ๔ รูปนี่ต้องมี ถ้ารูป ๔ รูปนี้ไม่มี รูปอื่นๆ อีก ๒๔ รูปจะมีไม่ได้เลย
เพราะฉะนั้น จักขุปสาทที่เป็นรูปที่สามารถกระทบสิ่งที่กำลังปรากฏทางตา รูปนี้กระทบเสียงไม่ได้ กระทบกลิ่นไม่ได้ กระทบรสไม่ได้ เรามีการเห็นโดยที่เราไม่เคยรู้เลยว่าต้องอาศัยปัจจัย คือจักขุปสาทซึ่งเกิดจากกรรมเป็นสมุฏฐานทำให้ขณะนี้เห็นได้ มิฉะนั้นก็เห็นไม่ได้เลย
เพราะฉะนั้น มหาภูตรูป ๔ ธาตุดิน น้ำ ไฟ ลมเป็นทวารหรือเปล่า ไม่ใช่ทวาร ต้องทราบว่าเฉพาะรูปที่เป็นทวารในบรรดารูปทั้งหมดมีแค่ ๕ เท่านั้นที่สามารถจะเป็นทวารได้จึงชื่อว่าปัญจทวาร หรือปัญ-จะ-ทะ-วา-ระ ถ้าพูดถึงคำว่าทวารหมายความถึงมี ๖ แต่ที่เป็นรูป ๕ คือตา หู จมูก ลิ้น กาย เป็นรูป แต่มีอีก ๑ ซึ่งเป็นนามคือเป็นจิตคือมโนทวาร ถ้ายินคำว่า “มโน” ต้องเป็นนามธรรมจะเป็นรูปธรรมไม่ได้ ทุกคนมีครบหรือเปล่า
ผู้ฟัง บางคนก็ไม่ครบ
ท่านอาจารย์ ถูกต้อง
ผู้ฟัง เพราะว่ากรรมไม่เป็นปัจจัยให้จักขุเกิดก็มี โสตเกิดก็มี
ที่มา ..