ถ้าได้ยินคำว่า อตีตภวังค์ หมายถึงมีอารมณ์กระทบทวารไหน

เหตุที่กล่าวทบทวนซ้ำๆ เพื่อให้ทราบว่า ถ้าแบ่งประเภทจิตเป็นประเภทใหญ่ๆ ก็เป็นภวังคจิต คือจิตที่ไม่ได้อาศัยทวารหนึ่งทวารใดเลย และส่วนวิถีจิตต้องอาศัยทวารหนึ่งทวารใดทุกครั้งที่เกิดขึ้น แล้วแต่ว่าจะอาศัยทวารใด

ดังนั้น ถ้าได้ยินคำว่า “อตีตภวังค์” เป็นทวารใดบ้าง หมายความถึงทวารใดถูกกระทบ ต้องเป็นปัญจทวาร แล้วแต่ว่าจะเป็นทวารหนึ่งทวารใด เวลาที่เป็นภวังค์ไม่ได้กล่าวถึงการที่กระทบกันเลย ไม่ได้กล่าวถึงทางที่จะเป็นทวารให้วิถีจิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์นั้น แต่ถ้าพูดถึงอตีตภวังค์ก็แสดงว่ามีอารมณ์กระทบกับทวาร อตีตภวังค์จะรู้ หรือไม่ว่ารูปกระทบทวารหนึ่งทางใด ไม่รู้เพราะเป็นภวังค์ และเมื่ออตีตภวังค์เกิดแล้วดับ หรือไม่ ต้องดับ

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 31