วิถีจิตแรกเริ่มที่จิตที่ทำอาวัชนนกิจที่เกิดต่อจากภวังคจิต
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น ใช้คำว่า วิถีจิตแรก เสมอ เพื่อที่จะให้ทราบว่าวิถีจิตเริ่มเมื่อไหร่ คือ เริ่มที่จิตที่ทำอาวัชชนะกิจต่อจากภวังคกิจ การเรียกชื่อจิตเรียกตามกิจก็ได้ เช่น ภวังคจิต เพราะทำภวังคกิจ และก็เป็นชาติวิบาก เมื่อถึงวิถีจิตแรกไม่ใช่วิบากแต่เป็นกิริยาจิตซึ่งยังไม่ทันได้รับผลของกรรมที่ทำให้รู้อารมณ์ต่างๆ ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย แต่เพียงกระทบกับทวาร จิตนี้ก็สามารถจะรู้อารมณ์ได้ทั้งอารมณ์ดี และอรมณ์ไม่ดี "เพียงแค่รู้ว่ากระทบ" เมื่ออารมณ์ที่ดีมากระทบ หรือ อารมณ์ที่ไม่ดีมากระทบ ปัญจทวาราวัชชนจิตก็รู้ได้ว่ามีอารมณ์มากระทบ เพราะฉะนั้นขณะนั้นจึงเป็นกิริยาจิต ยังไม่ใช่วิบากจิต
ผู้ฟัง เป็นวิถีจิต ที่ไม่ใช่วิบากจิต แต่เป็นกิริยาจิต
ท่านอาจารย์ ถูกต้อง และต่อไปนี้เราจะทราบว่า ผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์จะมีกิริยาจิตเพียง ๒ ดวง หรือ ๒ ประเภท กิริยาจิตประเภทแรก นั้นรู้อารมณ์ที่กระทบทางตา หู จมูก ลิ้น กาย จึงชื่อว่า “ปัญจทวาราวัชชนจิต” เป็นกิริยาจิต ถึงตรงนี้ก็ได้ทราบแล้วว่าตั้งแต่หลับจนตื่นจนถึงปัญจทวาราวัชชนจิต ขณะนี้ได้รู้จักจิตแล้ว ๒ ชาติแล้ว คือ วิบากจิต กับ กิริยาจิต
ที่มา ...