จิตทุกขณะเว้นจุติจิตของพระอรหันต์เป็นอนันตรปัจจัย
ท่านอาจารย์ ปัญจทวาราวัชชนจิตดับไหม ต้องดับ ใครจะไปบังคับให้ไม่ดับไม่ได้เลย เมื่อดับแล้วเป็นปัจจัยให้จิตขณะต่อไปเกิดสืบต่อ เมื่อพูดถึงปัจจัยก็จะไม่ยากที่จะเข้าใจตั้งแต่ต้น เพียงบางปัจจัยให้รู้ว่าต้องเป็นไปตามปัจจัยนั้นคือ จิตทุกขณะเว้นจุติจิตของพระอรหันต์เป็น "อนันตรปัจจัย" หมายความว่าทันทีที่จิตนั้นดับก็จะทำให้จิตขณะต่อไปเกิดสืบต่อ อนันตระโดยไม่มีระหว่างคั่นเลย เกิดสืบต่อทันที เหมือนจุติจิตของชาติก่อนดับเป็นปัจจัยให้ปฏิสนธิจิตของชาตินี้เกิดโดยอนัตรปัจจัย ขณะนี้จิตกำลังเป็นอย่างนี้ไม่มีช่องว่างเลย และทันทีที่ภวังคุปัจเฉทะดับ เป็นปัจจัยให้ปัญจทวาราวัชชนจิตเกิด ดังนั้น ภวังคุปัจเฉทะเป็นอนันตรปัจจัยให้ปัญจทวาราวัชนจิตเกิดขึ้น
ผู้ฟัง ภวังคุปัจเฉทะจะใช้คำว่า วิบาก แทนได้ หรือไม่
ท่านอาจารย์ ก็ได้ แต่ถ้าใช้คำว่าวิบากก็กว้างไป จะทำให้ไม่ทราบว่าเป็นภวังค์ หรือเป็นจักขุวิญญาณ หรือเป็นจิตอะไร แต่ถ้าใช้คำว่าภวังคุปัจเฉทะเป็นอนันตรปัจจัย ใช้คำว่า “อนันตระ” ก็ได้ เป็นอนันตรปัจจัยให้ปัญจทวาราวัชนจิตเกิด
ที่มา ...