จักขุวิญญาณ หรือ จิตเห็น
ที่เรียกว่าจักขุวิญญาณเป็นภาษาบาลี หรือจิตเห็นในภาษาไทย ซึ่งชื่อไม่ต้องเรียกก็ได้ แต่ถ้าไม่เรียกชื่อก็ไม่รู้ว่าหมายความถึงจิตอะไร ขณะนี้กำลังเห็น จิตนี้เกิดขึ้นแล้วทำกิจเห็น จิตทุกประเภทต้องทำกิจ ขณะนี้กำลังเห็น เพราะจิตนี้เกิดขึ้นทำทัศนกิจ (กิจเห็น) และจิตนี้เป็นวิบาก ขณะใดที่ไม่ใช่กุศล หรือ อกุศล และไม่ใช่กิริยาจิตทั้ง ๒ ดวง (สำหรับผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์) ขณะนั้นต้องเป็นวิบาก เพราะฉะนั้นถ้าได้ยินชื่อจิตอื่นที่ไม่ใช่กุศล อกุศล จิตนั้นต้องเป็นวิบากจิต แต่ถ้าไม่ใช่วิบากจิตก็ต้องเป็นกิริยาจิต ๑ ดวงทีละขณะ เมื่อปัญจทวาราวัชชนจิตดับไป จิตเห็นต้องเกิดขึ้น โดยอาศัยจักขุปสาทเป็นทวาร ซึ่งกำลังเห็นในขณะนี้ นี่คือการที่เข้าถึงความเป็นอนัตตา ในวันหนึ่งข้างหน้าที่สติสัมปชัญญะระลึก และพร้อมที่จะสละความเป็นเรา เมื่อได้ฟังจนกระทั่งเป็นสัจจญาณ เป็นปัญญาที่มั่นคงว่าขณะนี้เป็นธรรม ทุกขณะในชีวิตตั้งแต่เกิดจนตายเป็นธรรมประเภทต่างๆ ซึ่งเกิดดับเป็นอนัตตา
ที่มา ...