จักขุวิญญาณ ทำกิจเห็นแล้วดับ เป็นอนันตรปัจจัยหรือไม่
เมื่อจักขุวิญญาณทำกิจเห็นแล้วดับไป ก็เป็นอนันตรปัจจัยให้จิตขณะต่อไปเกิดขึ้น รับรู้ต่อแต่ไม่เห็นเพราะไม่ได้ทำทัศนกิจ ทัศนกิจในวาระหนึ่งๆ มีเพียง ๑ ขณะเท่านั้นคือขณะที่ทำทัศนะกิจ (ทัศนะ คือ เห็น กิจ คือ กิจหน้าที่ ดังนั้นทัศนกิจ คือ กิจเห็น) จักขุวิญญาณทำทัศนกิจ จักขุวิญญาณเป็นชาติวิบากเพราะว่าจิตใดก็ตามที่ไม่ใช่กุศล ไม่ใช่อกุศล ต้องเป็นวิบาก หรือกิริยา แต่กิริยาก็มีเพียง ๒ ดวงเท่านั้นคือ ปัญจทวาราวัชชนะ กับ มโนทวาราวัชชนะ นอกจากนั้นแล้วก็ต้องเป็นวิบาก ฉะนั้น จักขุวิญญาณที่กำลังเห็นในขณะนี้เป็นวิบาก เป็นผลของกรรม เพราะฉะนั้นถ้ากรรมยังมีอยู่ก็ต้องเห็นจะไม่เห็นเป็นไปไม่ได้ในภูมิที่มีขันธ์ ๕ คือ มีรูป มีเสียง มีกลิ่น มีรส มีโผฎฐัพพะ (สิ่งที่กระทบกาย) เพราะฉะนั้น กรรมทำให้ต้องเห็น อดีตกรรมที่ได้กระทำแล้วทำให้ต้องเห็น อยากเห็น หรือไม่อยากเห็นก็ต้องเห็น เพราะว่าเป็นวิบากจิต นี่ทำให้เข้าใจถึงความเป็นธรรมว่า เมื่อเป็นวิบากก็ต้องเกิดเพราะกรรมเป็นปัจจัย (กัมมปัจจัย) สำหรับวิบาก แต่สำหรับสภาพของจิตแล้วก็เป็นอนันตรปัจจัย
ที่มา ...