ทรงแสดงเทศนาด้วยสัจจะ ๒ อย่าง
พระคุณเจ้า เกี่ยวกับบัญญัติมีสองอย่าง ปรมัตถ์บัญญัติ และสมมติบัญญัติ เช่น พ่อ แม่ นี้เป็นบัญญัติก็จริง แต่เป็นบัญญัติที่มีสภาวะรับรองจึงเรียกว่าสมมติสัจจะ
อ.วิชัย สัจจะมี ๒ ประการ พระผู้มีพระภาคทรงเทศนาด้วยสัจจะ ๒ สัจจะ ไม่มีสัจจะที่ ๓ คือ ปรมัตถสัจจะประการหนึ่ง และสมมติสัจจะอีกประการหนึ่ง ก็น่าคิดว่าเราจะกล่าว หรือสื่อสารให้เข้าใจกัน ถ้ากล่าวโดยที่เป็นปรมัตถ์อย่างเดียวก็ไม่เข้าใจกันว่าบุคคลขันธ์โน้น ขันธ์นี้ ก็ไม่สามารถจะให้เข้าใจกันได้ ดังนั้นเทศนาของพระองค์ทรงแสดงสัจจะ ๒ ประหาร คือด้วยปรมัตถสัจจะ คือทรงแสดงถึงธรรมที่มีจริงๆ เป็นจิต เจตสิก รูป นิพพาน มีสภาวะเป็นของตนไม่เปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่น และทรงตรัสไม่ละทิ้งสมมติสัจจะด้วย เพราะเหตุว่าทรงแสดงเพื่อให้บุคคลนั้นเข้าใจ เพื่อแสดงอะไร เช่น หิริโอตตัปปะ ถ้าพระองค์ตรัสว่าขันธ์โน้นมีความละอาย จิตนี้มีความละอายต่างๆ สัตว์บุคคลที่ฟังก็ไม่เข้าใจ ถ้าทรงแสดงถึงบุคคลนั้น บุคคลนี้ ก็สามารถเข้าใจได้ และทรงแสดงสมมติสัจที่เป็นไปด้วยเรื่องของกรรม ว่าสัตว์มีกรรมเป็นของๆ ตน แสดงถึงบุคคลโน้นว่าได้รับผลของกรรมอย่างนี้ๆ คือ ทรงไม่ละสมมติสัจจะ โดยโวหารของชาวโลกด้วย เป็นเทศนาของพระผู้มีพระภาคเพื่อให้บุคคลที่ฟังสามารถเข้าใจได้
ที่มา ...