ความรู้ต้องเป็นไปตามลำดับ ลำดับแรกคือรู้ว่าเป็นธรรม -พฐ.44
เรื่องของโลภะก็เป็นสภาพจิตซึ่งมีเป็นปกติซึ่งยากที่จะรู้ได้ แม้ในขณะนี้ที่กำลังนั่งอยู่ที่นี่ เราก็เรียนเรื่องธรรม เรื่องชาติของจิต เรื่องกุศล อกุศล และเรื่องโลภะด้วย แต่แม้อย่างนั้นถ้าขณะนั้นสติสัมปชัญญะไม่เกิด จะไม่มีการเข้าใจลักษณะสภาพจิตขณะนั้นว่าจิตขณะนั้นเป็นอย่างไร เพราะเหตุว่าการศึกษาธรรม เราศึกษามาก แต่ว่าการศึกษามากทั้งเรื่องจิต เจตสิก รูป เพื่อจุดประสงค์ให้เข้าใจจิต เจตสิก และรูปที่กำลังมีอยู่แต่ละขณะตามความเป็นจริง และเวลาที่กุศลเกิดขึ้นสลับจะรู้ หรือไม่ว่าขณะไหนเป็นกุศล และขณะไหนเป็นโลภะ ขอยกตัวอย่างดอกไม้ที่บูชาพระบรมสารีริกธาตุ เมื่อเห็นแล้วจิตเป็นอะไร ซึ่งก็ต้องใช้ความไตร่ตรอง แต่ว่าไม่ใช่จะรู้ลักษณะของจิตในขณะนั้น ถ้าเห็นดอกไม้สวยขณะนั้นเป็นอะไร ตอบได้ แล้วจะเป็นกุศลบ้างได้ หรือไม่ ยาก เป็นได้ แต่ไม่ใช่จะเป็นบ่อย แล้วก็ไม่ใช่จะเป็นได้โดยง่าย แต่การที่จะระลึกถึงการได้บูชาพระรัตนตรัย ขณะนั้นจิตที่เลื่อมใส ผ่องใสเป็นกุศลจิต แต่ขณะนั้นก็ยังมีเห็นดอกไม้สวยที่ยังสลับอยู่
เพราะฉะนั้น การศึกษาธรรมทำให้เป็นผู้ที่ตรงที่จะรู้ว่าเราศึกษาสิ่งที่มีจริงๆ เพื่อให้รู้ความจริงที่มีอยู่จริงๆ จนกว่าจะประจักษ์แจ้ง แต่ถึงจะกล่าวอย่างนี้ ก็คงจะไม่มีใครที่จะสามารถแยกขณะที่เป็นโลภมูลจิตกับขณะที่เป็นกุศลจิต ถ้าสติสัมปชัญญะไม่เกิด และเมื่อสติสัมปชัญญะเกิดแล้วไม่ใช่รู้ได้ทันที ต้องรู้ลักษณะที่ไม่ใช่เรา เมื่อเพิ่มความรู้ว่าลักษณะนั้นเป็นสภาพธรรมที่เป็นนามธรรม หรือรูปธรรมเพิ่มขึ้น จะไม่สนใจเลยว่าขณะนั้นเป็นกุศล หรือเป็นอกุศล เพราะเหตุว่าเร็วมาก แทนที่เราจะไปรู้ขณะที่รู้ลักษณะของสภาพธรรม แล้วจะไปคิดว่าขณะนั้นกุศล หรืออกุศล กับขณะนั้นเข้าใจว่าเป็นสภาพธรรมอย่างหนึ่ง สิ่งนั้นก็หมดแล้ว
เพราะฉะนั้น ก็แสดงให้เห็นว่าแม้ว่าสภาพธรรมเป็นอย่างนั้น แต่ความรู้ของเราต้องตามลำดับจริงๆ ลำดับแรกคือรู้ว่าเป็นธรรม คือสิ่งที่มีจริง โดยสติระลึก จึงรู้ว่าขณะนั้นมีจริงๆ และเข้าใจว่าเป็นลักษณะนามธรรมกับรูปธรรม ซึ่งดับไปเร็วมาก เพราะฉะนั้นไม่ต้องไปสนใจ จะไปพยายามรู้ว่าเป็นกุศลที่ประกอบไปด้วยปัญญาเป็นอสังขาริก มีกำลัง หรือไม่มีกำลัง เพราะความที่เรารู้ว่าเป็นนามธรรมจะทำให้เราสามารถระลึกลักษณะของสภาพธรรมที่เกิดต่อจนกระทั่งคลายการยึดถือว่าเป็นเราได้
ที่มา ...