ระดับของความสงบประณีตของจิต

ขอสนทนาด้วยคำถาม ขอถามว่าถ้าเข้าใจเรื่องระดับของภูมิ ระดับของจิตว่ามี ๔ ขั้น คือขั้นต่ำสุดได้แก่จิตที่เป็นไปใน รูป เสียง กลิ่น รส เป็นต้น ส่วนจิตที่สูงกว่านั้นหมายความว่าพ้นจากรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ มีความสงบที่พ้นจากความติดข้องในรูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ถึงขั้นระดับของอัปปนาสมาธิ แนบแน่นในอารมณ์เป็นฌาณจิต ซึ่งไม่ง่ายเลย ต้องยากมาก กว่าเราจะค่อยๆ ละความติดข้องในระดับที่สงบ แม้ว่ายังไม่รู้ลักษณะนั้นเป็นนามธรรม หรือรูปธรรม เมื่อเป็นรูปฌาณจิตก็เป็นจิตอีกระดับหนึ่งไม่ใช่กามาวจรจิตแล้ว เพราะสงบถึงระดับนั้น และภูมิที่สูงกว่านั้นคืออรูปาวจรจิต สงบยิ่งกว่าจิตระดับขั้นรูปาวจร เพราะเหตุว่าไม่มีรูปเป็นอารมณ์ จิตที่สงบประณีตที่สุดก็คือโลกุตตรจิตซึ่งมีนิพพานเป็นอารมณ์ ไม่ใช่เป็นสิ่งที่ยังเป็นไปในรูป

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 44