การจำแนกจิตโดยความหลากหลายนับประมาณไม่ได้ -พฐ.45

ผู้ฟัง จะจำแนกเลยได้ หรือไม่ว่า รูปาวจรภูมิ คือ รูปาวจรกุศล ๕ ประเภท รูปาวจรกิริยา ๕ ประเภท รูปาวจรวิบาก ๕ ประเภท

ท่านอาจารย์ ถูกต้อง จิต ๘๙ ดวง จำแนกโดยชาติ เป็นชาติอกุศลจำนวนเท่าไร เป็นชาติกุศลจำนวนเท่าไร เป็นชาติวิบากจำนวนเท่าไร เป็นชาติกิริยาจำนวนเท่าไร ถ้าเพียงบอกไปโดยที่ยังไม่รู้ ก็เพียงแค่จำ แต่ขณะใดที่รู้ก็เข้าใจได้โดยจำนวนเป็นเท่านี้จริง เพราะฉะนั้น ขณะนี้เป็นหนึ่งในนั้น ถ้าจำแนกจิตเป็น ๘๙ ประเภทตามลำดับของภูมิ ก็เป็นกามาวจรจิต ๕๔ รูปาวจรจิต ๑๕ ได้แก่ กุศล ๕ วิบาก ๕ กิริยา ๕ และถ้าเป็นอรูปาวจรจิตก็มี ๑๒ เพราะเหตุว่าเป็นกุศล ๔ เป็นวิบาก ๔ เป็นกิริยา ๔ สำหรับโลกุตตรจิตมี ๘ ครบ ๘๙ ประเภท อย่างไรๆ ก็ไม่เกินกว่านี้ แต่ความจริงโดยประเภทที่ว่าไม่เกิน แต่โดยความหลากหลายนี้นับประมาณไม่ได้

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 45