เรื่องของจิตเป็นเรื่องที่ตรง ตายตัว เปลี่ยนไม่ได้เลย
เรื่องของจิตเป็นเรื่องที่ตรง และก็ตายตัวเปลี่ยนไม่ได้ ต้องใช้คำนี้ และก็ต้องทราบว่าสำหรับเรื่องชาติ เราก็จำเพียงแค่เหตุกับผล และไม่ใช่เหตุไม่ใช่ผล คือ กุศล ๑ อกุศล ๑ เป็นเหตุ วิบาก ๑ เป็นผล วิบากทั้งหลายต้องมาจากเหตุคือกุศล และอกุศลเท่านั้น แต่สำหรับกิริยาคือไม่ใช่กุศล ไม่ใช่อกุศลซึ่งเป็นเหตุ และไม่ใช่วิบากด้วย เพราะฉะนั้นก็เป็นชาติพิเศษอีกหนึ่งชาติ ซึ่งเราจะไม่ได้ยินบ่อยถ้าเราไม่ศึกษาธรรม แต่ถ้าเราศึกษาธรรมเราจะแปลกใจ ว่ามีชาติกิริยาด้วย แต่เดิมก็คิดว่ามีแต่กุศล อกุศล และวิบาก แต่ก็มีกิริยา สำหรับสภาพธรรมที่ไม่ใช่เหตุที่ทำให้เกิดผล พระอรหันต์ท่านดับกิเลสหมดแล้ว จิตของท่านดับทั้งกุศล และอกุศล เพราะฉะนั้นพระอรหันต์จะมีจิตเพียง ๒ ชาติ ซึ่งก่อนเป็นพระอรหันต์มีกุศล อกุศล มีวิบาก มีกิริยา ครบ ๔ ชาติ แต่เมื่อเป็นพระอรหันต์แล้วไม่มี กุศล อกุศล เพราะฉะนั้นก็จะมีเพียงแต่วิบากของอดีตกรรมที่ได้กระทำแล้ว และกิริยา แทนที่จะเป็นเหตุคือกุศล อกุศลเหมือนผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์ ก็เป็นเพียงกิริยาจิต ซึ่งจะไม่เป็นเหตุให้เกิดวิบาก ก็ต้องมีความชัดเจนในเรื่องของชาติ
ที่มา ...