การหายใจของมนุษย์เกิดจากจิตดวงไหน
ผู้ฟัง การหายใจของมนุษย์ เกิดจากจิตดวงไหน
อ.วิชัย จิตสามารถจะเป็นปัจจัยให้เกิดรูปได้หลายประเภท แต่มีจิตเพียง ๑๖ ประเภทเท่านั้นที่ไม่เป็นปัจจัยให้เกิดรูป เช่น ขณะที่เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส ถูกต้องกระทบสัมผัส จิต ๑๐ ดวงนี้ไม่ได้เป็นปัจจัยให้รูปเกิดขึ้น แต่จิตประเภทอื่นๆ ทั้งหมดที่เหลือเว้นจิต ๑๖ ดวงนี้สามารถเป็นปัจจัยให้เกิดรูป จิตบางประเภทสามารถเป็นปัจจัยให้เกิดรูปเพียงกลุ่มของรูป ๘ รูปเท่านั้น ที่เรียกว่าเป็นกลุ่มรูปที่เป็นลมหายใจ หรือว่าเป็นการไหวเพียงกระพริบตาเหล่านี้ ก็เป็นจิตนั้นเป็นปัจจัยให้รูปเกิด แต่จิตบางประเภทนอกจากที่จะเป็นปัจจัยให้รูปที่เป็นลมหายใจแล้ว ยังเป็นปัจจัยให้เกิดการไหวกาย หรือว่าให้เกิดวิญญัติรูปด้วย ก็เป็นส่วนละเอียด
ท่านอาจารย์ ถ้าทราบว่ารูป มีสมุฏฐาน ธรรมที่ก่อตั้งให้รูปนั้นเกิด ๔ อย่าง ต้องเป็น ๑ ใน ๔ ทีละกลุ่มของรูป ไม่ใช่ว่าทั้ง ๔ นั้นจะไปทำให้กลุ่มของรูปกลุ่มหนึ่งเกิดขึ้น แต่ไม่ว่ารูปกลุ่มใดที่เกิด เราก็พอจะทราบว่าเกิดจากสมุฏฐานใด เช่น รูปที่เกิดจากกรรม จิตก็ไม่สามารถที่จะทำให้รูปกลุ่มนั้นเกิดได้ แม้อุตุ ความเย็นความร้อน หรืออาหารที่บริโภคเข้าไปก็ไม่สามารถทำให้รูปนั้นเกิดได้ เพราะรูปนั้นต้องเกิดจากกรรมเป็นสมุฏฐาน
ก็ขอกล่าวรวมไปนิดหน่อยเพื่อที่จะให้เข้าใจเรื่องของ"จิตตชรูป" หรือรูปที่เกิดจากจิต รูปที่เกิดจากกรรม จักขุปสาท ตา บางคนก็ตาบอด บางคนก็มีตา มีตาแล้ววันหนึ่งก็อาจจะบอดขึ้นมาก็ได้ ถ้ากล่าวว่าตาบอดก็คือกล่าวว่าจักขุปสาทรูปไม่เกิด ไม่มีรูปที่สามารถจะกระทบกับสีสันวัณณะ ที่จะทำให้จิตเห็นเกิดขึ้น รูปนี้ใครก็ทำไม่ได้ นักวิทยาศาสตร์ หรือใครก็ทำไม่ได้ นอกจากกรรมของแต่ละบุคคลเป็นปัจจัยให้รูปนี้เกิดขึ้น
นอกจากจักขุปสาทก็มีโสตปสาท ฆานปสาท ชิวหาปสาท กายปสาท เป็นรูปที่เกิดจากกรรมเป็นสมุฏฐาน และก็ยังมีภาวรูปด้วย อิตถีภาวรูปซึมซาบอยู่ทั่วกาย ปุริสภาวรูปก็ซึมซาบอยู่ทั่วกาย
เพราะฉะนั้นสิ่งที่ปรากฏทางตาก็เป็นสีสันวัณณะ แต่ว่าสีสันวัณณะเมื่อมีภาวรูปเป็นสมุฏฐาน ก็ทำให้สีสันวัณณะที่ปรากฏต่างกันได้ พอที่จะจำได้ว่าเป็นหญิง หรือเป็นชาย ส่วนรูปอื่นๆ ยังไม่ต้องกล่าวถึงก็ได้ เพียงแต่ให้ทราบว่าถ้ามีเพียงกัมมชรูปที่ตัว เคลื่อนไหวได้ไหม ไม่ได้เลย กระดุกกระดิกได้ไหม?ไม่ได้เลย ยิ้มได้ไหม ไม่ได้ เพราะว่าเป็นกัมมชรูปเท่านั้นที่เกิดจากกรรม แม้ว่ากายปสาทรูปจะซึมซาบอยู่ทั่วตัวเป็นปัจจัยให้เมื่อมีรูปใดมากระทบตรงกาย จิตก็เกิดขึ้นเป็นสุข หรือเป็นทุกข์จากรูปที่กระทบกาย แต่ก็เคลื่อนไหวไม่ได้เพราะเหตุว่าเป็นกายปสาทที่ซึมซาบอยู่ทั่วตัว
เพราะฉะนั้น ที่ตัวนอกจากกัมมชรูป แล้วก็ยังมีอุตุชรูป มีความเย็นความร้อนในตัวที่สามารถจะก่อตั้งให้มีรูปเกิดขึ้น มิฉะนั้นเราก็คงจะไม่มีการเป็นโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ แต่บางทีเราก็มีโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ จากอุตุจากความเย็นความร้อน หรือจากอาหารซึ่งเป็นสมุฏฐานให้เกิดรูปด้วย เพราะเหตุว่าเมื่อเกิดมามีกายปสาทรูป มีรูปร่างกาย มีตา หู จมูก ลิ้น กาย แต่ไม่บริโภคอาหาร รูปนั้นอยู่ไม่ได้ กรรมก็เพียงแต่ทำให้รูปนั้นเกิด แต่ต้องอาศัยกลุ่มรูปอื่นอุปถัมถ์ด้วย เพราะฉะนั้นอุตุ และอาหารจึงเป็นสมุฏฐานให้รูปเกิดขึ้น และอุปถัมถ์ร่างกาย ร่างกายของเราที่เกิดขึ้นเป็นมนุษย์จะมีทั้งรูปที่เกิดจากกรรม รูปที่เกิดจากอุตุ รูปที่เกิดจากอาหาร และขาดไม่ได้ก็คือต้องมีจิต จิตก็เป็นสมุฏฐานให้เกิดรูปด้วย แต่รูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐานมีตั้งแต่กลุ่มที่ไม่มีรูปใดๆ เจือปนเลย คือมีแต่ธาตุน้ำ ธาตุดิน ธาตุไฟ ธาตุลม สี กลิ่น รส โอชา รูปกลุ่มหนึ่งๆ จะต้องมีอย่างน้อยที่สุดรวมกัน ๘ รูป แยกกันไม่ได้เลย ไม่ว่าจะเล็กที่สุดจนมองไม่เห็น ถ้ามีธาตุดินที่ไหน ต้องมี ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม และสี กลิ่น รส โอชาด้วย ถ้ามีธาตุไฟตรงไหน ก็ต้องมีฐานที่อาศัยของธาตุไฟนั้น คือ ธาตุดิน และมีธาตุน้ำ ธาตุลม และเมื่อมีธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม และก็จะมีรูปอีก ๔ รูป คือสี กลิ่น รส โอชา เกิดร่วมด้วย จะไม่มีรูปกลุ่มที่น้อยกว่า ๘ รูปเลย
เพราะฉะนั้น เวลาที่กล่าวถึงจิตตชรูปก็จะต้องมีอย่างน้อยที่สุด ๘ รูป ทุกครั้งที่เกิดสำหรับจิตที่เป็นสมุฏฐานก็จะมีรูป ๘ รูปเป็นอย่างน้อย และถ้ามีการที่จะมีอาการของกายที่เคลื่อนไหวไป หรือ มีการเปล่งวาจาจากจิตก็จะมีรูปเพิ่มขึ้น นี่ก็แสดงให้เห็นว่าเป็นรูปที่เกิดจากจิตเป็นสมุฏฐาน
เพราะฉะนั้นสำหรับคำถามที่ว่าลมหายใจเป็นรูปที่เกิดจากจิตก็ต้องรู้ว่าขณะปฏิสนธิ คือขณะแรกที่เกิด ปฏิสนธิจิตยังไม่มีกำลังที่จะทำให้จิตตชรูปเกิด แต่ว่ากรรมทำให้ปฏิสนธิจิตเกิดพร้อมกัมมชรูป เพราะฉะนั้นขณะที่เกิดขณะแรกจะมีกัมมชรูปเท่านั้น ยังไม่มีรูปกลุ่มอื่นเลย แต่เมื่อขณะปฏิสนธิดับไปแล้ว จิตที่เกิดสืบต่อเป็นภวังคจิต ก็จะมีจิตตชรูปเกิด สำหรับอุตุกับอาหาร เมื่อปฏิสนธิจิตเกิดจะมีอุตุที่เกิดกับกัมมชรูปที่เป็นรูป อุตุความเย็น หรือความร้อนก็จะทำให้เกิดรูปที่เกิดจากอุตุ นี่ก็เป็นเรื่องละเอียดแต่ให้ทราบเพียงคร่าวๆ ว่าลมหายใจเป็นรูปที่เกิดจากจิตเป็นสมุฏฐานในขณะไหน ไม่ใช่ในขณะปฏิสนธิ ไม่ใช่ในขณะที่เป็นจิตเห็น จิตได้ยิน จิตได้กลิ่น จิตลิ้มรส จิตที่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส จิต ๑๐ ขณะนี้เป็นจิตที่อ่อนมาก เกิดขึ้นเพราะการประจวบกัน เพราะกรรมเป็นปัจจัยที่จะทำให้ถึงกาละที่จะกระทบกับอารมณ์ โดยเป็นผลของกรรมนั้นๆ ว่าเป็นกุศลวิบาก อกุศลวิบาก เพียงขณะที่เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ลิ้มรส รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส ไม่เป็นปัจจัยให้เกิดรูป ไม่เป็นสมุฏฐานให้เกิดรูป ก็ค่อยๆ ศึกษาไป และก็สำหรับอรูปวิบาก ผู้ที่เกิดเป็นอรูปพรหม ไม่มีรูปเลย เพราะฉะนั้นจิตนั้นก็ไม่เป็นปัจจัยที่จะทำให้เกิดรูปได้
ที่มา ...