ชาติคือการเกิดขึ้นปรากฏของจิต
ท่านอาจารย์ เวลาที่ฟังต้องละเอียดที่จะรู้ว่าขณะนั้นเป็นอะไร คำว่า ชา-ติ แปลว่าชาติ คือการเกิดขึ้น จิตต้องเกิดเราถึงรู้ว่าจิตนั้นเป็นอะไร ถ้าไม่เกิดจิตก็ไม่มี ไม่ปรากฏ ไม่รู้ว่าเป็นอะไร แต่เมื่อจิตเกิดแล้ว การเกิดปรากฏของจิตนั่นเอง เป็นกุศล เราถึงใช้คำว่าชาติอกุศล หรือจะใช้คำว่าอกุศลชาติ แต่ถ้าภาษาไทยธรรมดาก็คือจิตเกิดขึ้นเป็นกุศล จิตเกิดขึ้นเป็นอกุศล จิตเกิดขึ้นจิตนั้นเป็นวิบาก จิตนั้นเป็นกิริยา และจิตนั้นเป็นภูมิอะไร เป็นกามาวจรภูมิ หรือเป็นรูปาวจรภูมิ หรือเป็นอรูปาวจรภูมิ หรือเป็นโลกุตตรภูมิ ไม่ว่าที่ไหน เช่นโลกุตตรภูมิ คนที่เกิดเป็นมนุษย์ก็มี เมื่อรู้แจ้งอริยสัจจธรรม
เพราะฉะนั้นในภูมิมนุษย์นี่ก็จะมีขณะที่เป็นกุศลบ้าง เป็นอกุศลบ้าง เป็นวิบากบ้าง และสำหรับกุศลก็มีหลายระดับ กุศลที่เป็นไปในทาน ในศีล ในการอบรมเจริญความสงบโดยที่ยังไม่ถึงฌาณจิต จึงไม่ใช่รูปาวจรจิต ยังคงเป็นกุศลที่เป็นกามาวจรจิต หรือขณะที่กำลังฟังธรรม แล้วก็มีสติสัมปชัญญะระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรม แต่โลกุตตรจิตยังไม่เกิดตราบใด จิตนั้นๆ ไม่ว่าจะเป็นวิปัสสนาญาณระดับไหนก็คือกามาวจรจิต เพราะขณะนั้นไม่ใช่รูปาวจรจิต ไม่ใช่อรูปาวจรจิต ไม่ใช่โลกุตตรจิต เพราะฉะนั้นจิตเปลี่ยนแปลงไม่ได้ แล้วเวลาศึกษาธรรมให้ทราบว่าศึกษาตามเรื่องราว แต่ว่าถ้าตามขณะจิตต้องรู้ว่าขณะใดเป็นกุศล ขณะใดเป็นอกุศล และกุศลนั้นเป็นภูมิอะไรด้วย เป็นโลกุตตรภูมิ หรือว่าเป็นรูปาวจรภูมิ หรือเป็นอรูปาวจรภูมิ หรือเป็นกามาวจรภูมิ ก็จะทำให้เราไม่สับสน และเพิ่มความเข้าใจขึ้น เช่นถ้าถามว่าพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้ามีจิตกี่ชาติ มีจิตเพียง๒ ชาติ ไม่มีกุศล ไม่มีอกุศล แต่มีวิบาก และมีกิริยา เพราะถ้ามีกุศลอยู่ก็ไม่ใช่พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า พระอรหันต์ทั้งหมดมีจิตกี่ชาติ ๒ ชาติ มีจิตกี่ภูมิ พระอรหันต์ที่มีรูปาวจรจิตมีไหม
ผู้ฟัง มี
ท่านอาจารย์ พระอรหันต์ที่มีอรูปาวจรจิตมีไหม
ผู้ฟัง มี
ท่านอาจารย์ และอรหัตตมรรคจิต และอรหัตตผลจิตเป็นโลกุตตรภูมิ เพราะ ฉะนั้นพระอรหันต์มีจิตได้กี่ภูมิ กามาวจรจิต รูปาวจรจิต อรูปาวจรจิต โลกุตตรจิต ถ้าพูดถึงภูมิต้อง ๔ เพราะฉะนั้นพระอรหันต์มีจิตกี่ภูมิ ๔ ภูมิ ถ้าสามารถ เพราะพระอรหันต์บางท่านก็มีจิตเพียงแค่กามาวจรจิต โลกุตตรจิตนี่ท่านมีแน่ แต่รูปาวจรจิต อรูปาวจรจิต นี่ไม่มีก็ได้ เพราะฉะนั้นจึงต่างกัน
ที่มา ...