โมหเจตสิกในโมหมูลจิต เป็นอเหตุกเพราะเหตุไร
ผู้ฟัง เรียนถามว่า โมหมูลจิตเป็นสเหตุกะ แต่โมหเจตสิกในโมหมูลจิตเป็นอเหตุกะเพราะเหตุใด
อ.วิชัย อเหตุกธรรม ไม่ใช่เฉพาะรูปอย่างเดียว แต่รวมถึงจิตที่ไม่มีเหตุเกิดร่วมด้วย และเจตสิกที่ไม่มีเหตุเกิดร่วมด้วย รวมถึงนิพพานด้วยเป็นอเหตุกธรรม คือ ธรรมที่ไม่มีเหตุเกิดร่วมด้วย โมหมูลจิตเป็นจิตที่เกิดขึ้นประกอบด้วยเพียงเหตุเดียวเท่านั้นก็คือโมหเหตุ
เหตุเจตสิกมี ๖ คือ โลภะ โทสะ โมหะ อโลภะ อโทสะ อโมหะ แต่เมื่อโมหมูลจิตเกิดขึ้น คือจิตที่มีโมหเหตุ มูลก็มีความหมายกับเหตุเหมือนกัน ดังนั้นเมื่อเกิดขึ้นจิตนั้นก็มีเหตุเกิดร่วมด้วยคือโมหมูลจิตเป็นสเหตุกจิตเพราะเหตุว่ามีโมหเจตสิกเกิดร่วมด้วย แต่โมหเจตสิกเมื่อเกิดขึ้นเป็นอเหตุกะ เพราะเหตุว่าไม่มีเหตุอื่นที่เกิดร่วมด้วยกับโมหเหตุนั้น ถ้าพูดถึงโลภมูลจิตเกิดขึ้น มีกี่เหตุ โลภมูลจิต มีสองเหตุ ดังนั้นโลภมูลจิตเป็นอเหตุกะ หรือสเหตุกะ เป็นสเหตุกะ มีเหตุเกิดร่วมด้วยกี่เหตุ มีสองเหตุก็คือ โลภะเหตุ และก็โมหะเหตุ ดังนั้นถ้าจะกล่าวต้องกล่าวโดยจำแนกว่าโมหะเหตุเป็นอเหตุกะก็ได้ เป็นสเหตุกะก็ได้ ที่เป็นอเหตุกะต้องหมายถึงที่เกิดกับโมหมูลจิต เพราะเหตุว่าไม่มีเหตุอื่นเกิดร่วมด้วย แต่ถ้ากล่าวถึงโมหะที่เกิดกับโลภมูลจิต หรือว่าโทสมูลจิต เมื่อเกิดขึ้นกับโลภมูลจิตมีโลภะเหตุคือโลภเจตสิกเกิดร่วมด้วย
ดังนั้น โมหะที่เกิดกับโลภมูลจิตจึงเป็นสเหตุกะ เพราะเหตุว่ามีโลภเจตสิกเกิดร่วมด้วย หรือโมหะเกิดกับโทสมูลจิตมีโทสเจตสิกเกิดร่วมด้วย โมหะที่เกิดกับโทสมูลจิตนั้นก็เป็นสเหตุกะ เพราะเหตุว่ามีโทสะเหตุเกิดร่วมด้วย ฉะนั้นโมหะเหตุที่เกิดกับโมหมูลจิต จึงเป็นอเหตุกะเพราะเหตุว่า ไม่มีเหตุอื่นเกิดร่วมด้วย
ที่มา ...