เวลาฝันเป็นกุศลจิต อกุศลจิต หรือกิริยาจิต
ท่านอาจารย์ ขณะที่ฝันเป็นกุศล หรือเป็นอกุศล หรือเป็นกิริยาจิต เมื่อคืนนี้ใครฝันบ้าง ดิฉันฝันทุกคืน ไม่มีสักคืนซึ่งจะไม่ฝัน
ผู้ฟัง ดิฉันคงสะสมมาไม่ค่อยดี ชอบฝันว่าขึ้นไปข้างบนแล้วก็ตุ๊บลงมา แล้วต้องตื่นตอนนั้น แบบนี้ฝันเป็นอกุศลจิตอย่างรุนแรง คงไปทำอะไรไม่ดีไว้ใช่ไหม
ท่านอาจารย์ เห็นได้เลยว่าไม่ได้ขึ้นไปที่สูงจริงๆ และไม่ได้ตกลงมาจริงๆ ด้วยแต่คิด เพราะฉะนั้นขณะที่ไม่ได้ฝันว่าขึ้นไปที่สูงแล้วตกลงมาขณะนั้นจิตเป็นภวังค์ เป็นกระแสภวังค์ แต่เมื่อมีความคิดหรือฝัน (ที่ใช้คำว่าฝันเพราะว่าไม่จริง) ที่กล่าวว่าเราขึ้นไปที่สูงๆ แล้วตกลงมา จิตขณะแรกต้องเป็นมโนทวาราวัชชนจิต วิถีจิตแรกทางใจ เพราะเหตุว่า เมื่อมีตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจเป็นทวาร สำหรับ ๕ ทวารนี้เป็นรูป จิตที่อาศัย ๕ ทวารนั้นเกิดขึ้นรู้อารมณ์ที่กระทบทวารนั้นๆ จึงเป็นปัญจทวาราวัชชนจิต ไม่ใช่มโนทวาราวัชชนจิต เพราะเหตุว่าต้องอาศัยทวารหนึ่งทวารใดจึงรู้ว่าอารมณ์นั้นกระทบทางนั้น แต่เมื่อคิดนึกไม่ได้อาศัยตา หู จมูก ลิ้น กายแต่อาศัยภวังคุปัจเฉทะเป็นมโนทวาร เมื่อดับไปแล้ว จิตที่เป็นมโนทวาราวัชชนะเกิดขึ้นนึกถึง ทำไมไม่ฝันเรื่องอื่น แต่ต้องฝันเรื่องนี้ บังคับบัญชาไม่ได้ เพราะว่าจิตมีปัจจัยที่จะคิดอย่างนี้
ผู้ฟัง อกุศลจิตในขณะที่กลัวจริงๆ มันสะสมให้เราเกิดคิดนึกในฝันหรือไม่
ท่านอาจารย์ เมื่อคิดเกิดขึ้นขณะนั้น หลังจากที่มโนทวาราวัชชนจิตดับไปแล้ว จิตอะไรเกิด ลองคิดดู ฝันว่าขึ้นไปที่สูงๆ แล้วก็ตกลงมา มีจิตหลายขณะแล้วใช่ไหม คิดถึงด้วยอะไร และขณะที่ตกลงมา ตกใจหรือไม่ เป็นจิตต่างประเภทกันแล้วใช่ไหม ขณะนั้นไม่ใช่เป็นเรื่องของทาน ไม่ใช่เป็นเรื่องของศีล ไม่ใช่เป็นเรื่องความสงบของจิต ไม่ใช่การที่รู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ขณะนั้นต้องเป็นอกุศลจิต ฝันด้วยอกุศลจิต หรืออกุศลจิตนั่นเองที่ฝันหรือคิดทางใจ วิถีจิตแรก คือ มโนทวาราวัชชนจิต ต่อจากนั้นก็เป็นกุศลจิตหรืออกุศลจิต
ที่มา ...