ปัญจทวาราวัชชนจิตทางตาดับไป จำเป็นหรือไม่ที่ต้องมีจักขุวิญญาณเกิดต่อ
ผู้ฟัง ปัญจทวาราวัชชนจิตถ้าเกิดแล้วดับแล้ว เช่น ทางตา จำเป็นไหมที่จะต้องมีจักขุวิญญาณเกิดต่อ
ท่านอาจารย์ แน่นอน ถ้าคนสมัยนี้อาจจะตอบว่าร้อยเปอร์เซนต์ พันเปอร์เซนต์ แต่จริงๆ แล้วคือแน่นอนโดยอนันตรปัจจัย และสมนันตรปัจจัย ใครจะเปลี่ยนแปลงไม่ได้จะให้สัมปฏิจฉันนะมาเกิด จะให้ชวนจิต กุศลจิตมาเกิดทันทีไม่ได้ นี่เป็นการเกิดดับของธรรมซึ่งตัวจิต และเจตสิกเป็นปัจจัยที่ชื่อว่าอนันตรปัจจัย ทันทีที่จิต และเจตสิกนี้ดับ ต้องมีจิตเกิดต่อทีละหนึ่งขณะ แต่เกิดดับสืบต่อตามลำดับด้วยดี นี่คือคำตอบของคำถามว่าหลังจากที่ปัญจทวาราวัชชนจิตดับแล้ว จิตอื่นนอกจากทวิปัญจวิญญาณ หรือจะใช้คำว่าปัญจวิญญาณก็ได้ต้องเกิดทีละหนึ่งตามทวาร ถ้าเป็นสิ่งที่กระทบตา เมื่อปัญจทวาราวัชชนจิตดับ จักขุวิญญาณต้องเกิดขึ้นทำกิจเห็น คนละกิจแล้ว ขณะนี้ที่กำลังเห็นไม่ใช่เรา แต่เป็นธาตุชนิดหนึ่งที่สามารถทำกิจนี้ได้ คือทำกิจเห็น
ที่มา ...