มนสิการ ๓ อย่าง
ผู้ฟัง พูดถึงมนสิการที่ท่านอาจารย์กล่าวสงสัยว่าเป็นตัวเดียวกับมนสิการเจตสิกไหม
ท่านอาจารย์ มีมนสิการ ๓ อย่าง ก็ขอทบทวนว่าเป็น อารัมมณมนสิการ ได้แก่ มนสิการเจตสิก แล้วก็เป็น วิถีปฏิปาทกมนสิการ หมายความถึง ปัญจทวาราวัชชนจิต ซึ่งเป็นวิถีจิตแรก เมื่อวิถีจิตนี้เกิดแล้ว ต่อไปต้องเป็นวิถีจิตตลอด จะเป็นภวังค์ไม่ได้ เพราะว่าเมื่อกล่าวว่าปัญจทวาราวัชชนจิตเป็นวิถีจิตแรก ก็หมายความว่าต้องมีวิถีจิตเกิดสืบต่อซึ่งก็เป็นวิถีเหมือนกัน เพราะเหตุว่าไม่ใช่ภวังคจิต เพราะฉะนั้นปัญจทวาราวัชชนจิตทำอาวัชชนกิจ คือรู้อารมณ์ที่กระทบทวารหนึ่งทวารใด แต่ยังไม่เห็น ยังไม่ได้ยิน เพียงแต่ว่าไม่ใช่ภวังค์ เพราะว่าภวังค์ไม่สามารถที่จะรู้อารมณ์อื่นได้เลย และเมื่อเป็นภวังค์ แม้ว่ามีอารมณ์จริง แต่อารมณ์นั้นไม่ได้ปรากฏเลย เป็นอารมณ์สืบเนื่องมาจากจิตใกล้จุติของชาติก่อน คนละภพคนละชาติ แต่ว่าเวลาที่เป็นภวังค์ สี เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ เรื่องราว ฝันต่างๆ ไม่มีเลย ต้องเป็นภวังค์ เพราะฉะนั้น ปัญจทวาราวัชชนจิตไม่ใช่ภวังคจิต แต่เป็นวิถีจิตแรกที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ที่กระทบทวารหนึ่งทวารใดใน ๕ ทวาร จึงชื่อว่า ปัญจทวาราวัชชนะ จิตนี้เกิดขึ้นรู้อารมณ์ได้ไม่ว่าจะเป็นทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ขณะนี้มีปัญจทวาราวัชชนจิตเกิดก่อนจักขุวิญญาณ มีปัญจทวาราวัชชนจิตเกิดก่อนโสตวิญญาณ นี่คือ "วิถีปฏิปาทกมนสิการ"
ที่มา ...