มนายตนะ
ผู้ฟัง มนายตนะคือจิตต่อกับอะไร
ท่านอาจารย์ เจตสิกที่เกิดร่วมด้วย ต้องมี ขาดไม่ได้เลย จักขายตนะเป็นจักขุปสาทรูปที่ยังไม่ดับ อยู่ตรงนั้นขณะที่กระทบกับรูปารมณ์ และรูปารมณ์ก็ต้องยังไม่ดับ ขณะนั้นเมื่อมีจิตเห็นก็ต้องมีจิตเห็นในขณะที่รูปยังไม่ดับ เจตสิกก็ต้องเกิดร่วมกัน คือเราไปติดที่ภาษาหรือศัพท์ แล้วเราก็ไปคิดว่าอายตนะต้องเป็นที่ต่อ ที่ประชุมอะไรๆ ก็ตามซึ่งถูกต้อง แต่ขณะนั้นเราลองคิดดูว่า หนึ่งขณะที่เห็นต้องมีจิตแน่นอน จิตนั้นก็จะต้องมีสภาพธรรมอื่นที่อยู่ตรงนั้นด้วย ไม่ได้หายไปหรือไม่ได้อยู่ที่นั่นไม่ได้
เพราะฉะนั้น ขณะที่มีจิตต้องมีเจตสิก เนื่องจากทั้ง ๒ อย่างมีอยู่ ประชุมอยู่ รวมกันอยู่ตรงนั้น จึงชื่อว่าจิตขณะนั้นเป็น "มนายตนะ" และก็เจตสิกที่เกิดร่วมด้วยก็เป็น "ธัมมายตนะ" และถ้าเป็นจิตเห็นก็ยังต้องเป็นจักขุปสาทรูปที่ยังไม่ดับด้วยที่ต้องมีอยู่ขณะนั้น ถ้าปสาทรูปดับจิตที่จะเห็นที่จะรู้สิ่งที่ปรากฏทางตาไม่ได้เลย แต่ต้องอาศัยปสาทรูป ฉะนั้นปสาทรูปจึงเป็นจักขายตนะ แล้วรูปารมณ์เมื่อเกิดกระทบแล้วยังไม่ดับด้วย ต้องมีอยู่ในขณะนั้นด้วยจึงเป็น "รูปายตนะ"
ที่มา ...