รู้สึกแข็งเป็นกายทวาร
ผู้ฟัง การรู้สึกว่าแข็งทางกายทวาร ขณะนั้นก็บอกไม่ได้ว่าเป็นทางกายทวาร หรือทางมโนทวาร
ท่านอาจารย์ แต่เห็นแข็ง หรือไม่
ผู้ฟัง ไม่เห็น
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นแข็งจะกระทบจักขุปสาทได้ไหม
ผู้ฟัง ไม่ได้
ท่านอาจารย์ เมื่อไม่ได้สามารถจะรู้แข็งทางไหน
ผู้ฟัง ทางกาย
ท่านอาจารย์ ก็แสดงให้เห็นว่าการรู้แข็งจะต้องรู้ทางกาย เพียงแค่เข้าใจโดยการฟังเท่านั้นเอง ไม่สามารถที่จะไปรู้ถึงอย่างนั้นได้เพราะว่าขณะนี้ต้องรู้ลักษณะที่เป็นนามธรรม และ รูปธรรมก่อน การที่จะได้รู้ตัวจริงของธรรมหลังจากที่ได้ฟังเรื่องของธรรมมาก เราจะเข้าใจเลย เช่น คำว่ารูปขันธ์ รูปเดียว หรือไม่
ผู้ฟัง รูปขันธ์ก็มีหลายรูป
ท่านอาจารย์ ทุกรูปเป็นรูปขันธ์ใช่ไหม
ผู้ฟัง ใช่
ท่านอาจารย์ แล้วรูปขันธ์เหมือนกัน หรือไม่ ต่างกัน หรือไม่ เช่น แข็งอย่างนี้ กระทบด้วยกายก็จริง จะมีอ่อน จะมีนุ่ม จะมีเหลว จะมีอะไรก็ตาม ล้วนแต่เป็นลักษณะที่ปรากฏทางกายทั้งนั้น เราจึงเข้าใจอรรถของคำว่า "ขันธ์" ทั้งหยาบก็มี ละเอียดก็มี ภายในก็มี ภายนอกก็มี แต่ถ้าสติสัมปชัญญะไม่ระลึก เราก็จำแค่คำว่าขันธ์ แต่ตัวขันธ์ คือความต่าง ความหลากหลายของรูปแต่ละรูปซึ่งปรากฏทำให้เราสามารถรู้ว่าขันธ์ก็คือสิ่งที่มีลักษณะต่างกัน ครั้งหนึ่งที่สติสัมปชัญญะรู้แข็ง อีกครั้งหนึ่งที่สติสัมปชัญญะรู้แข็ง อีกครั้งหนึ่งที่สติสัมปชัญญะรู้แข็ง แต่ละแข็งไม่เหมือนกัน
ผู้ฟัง เพราะคนละแข็ง
ท่านอาจารย์ และการปรุงแต่งของปัจจัยที่จะทำให้เป็นแข็งอย่างนั้นก็ต่างกันอีก เหตุใดบางครั้งเราสัมผัสอะไรแล้วก็บอกว่านุ่มมาก อาหารบางชนิดเราบอกว่านิ่มมาก นี่ก็คือขันธ์ หยาบ ละเอียด ภายใน ภายนอก ใกล้ ไกล อดีต อนาคต ปัจจุบัน นี่คือเราเริ่มความเข้าใจความหมายของขันธ์ โดยไม่ต้องไปท่องคำว่า ขันธ์ แต่รู้เลยว่าเป็นขันธ์เพราะเหตุนี้ เพราะเหตุว่าหลากหลาย และ ในความเป็นจริงก็เป็นสิ่งที่ปรากฏเพียงครั้งเดียวในสังสารวัฏฏ์ แล้วก็ไม่กลับมาอีกเลย ไม่ว่าจะเป็นสภาพธรรมใดๆ ทั้งสิ้น ทั้งนามธรรม และรูปธรรม เกิดแล้วก็ดับไป
ผู้ฟัง เช่นว่า ขันธ์ แข็ง
ท่านอาจารย์ แข็งเป็นรูปขันธ์
ผู้ฟัง แข็งเกิดเมื่อสักครู่นี้ก็มีลักษณะแข็งเหมือนกัน แต่เมื่อแข็งเกิดอีกครั้งหนึ่งซึ่งแข็งดับไปไม่เกิดขึ้นแล้วในสังสารวัฏฏ์เกิดได้ครั้งเดียว เมื่อแข็งอีกครั้งที่เกิด จากแข็งนั้น ก็เป็นแข็งใหม่
ท่านอาจารย์ ถูกต้อง
ผู้ฟัง แข็งใหม่ที่มีปัจจัยเหมือนเดิมก็เป็นแข็งใหม่
ท่านอาจารย์ ลักษณะก็ปรากฏจนกว่าเมื่อสติสัมปชัญญะเกิด ความหลากหลายโดยการรู้ลักษณะนั้นจริงๆ ไม่ใช่เพียงแต่กล่าวว่า หยาบ ละเอียด ภายใน ภายนอก แต่กำลังมีลักษณะนั้นจริงๆ ปรากฏ ก็จะเข้าถึงอรรถของคำว่า “ขันธ์”
ที่มา ...