จะรู้สภาพธรรมได้อย่างไรว่าเป็นโทสมูลจิต หรือ โทสเจตสิก
ผู้ฟัง เรียนถามถึงสภาพธรรมในชีวิตประจำวันที่ปรากฏ เช่น ลักษณะของโทสะที่เกิด จากการที่ได้เรียนมาก็จะรู้ว่า มีทั้งโทสมูลจิต และโทสเจตสิก แล้วเมื่อสภาพธรรมของโทสะเกิดขึ้น เราจะมีปัญญารู้ได้อย่างไรว่า เป็นโทสมูลจิต หรือเป็นโทสเจตสิก
ท่านอาจารย์ เราพยายามจะเทียบเคียง แต่ปัญญาของเรารู้ลักษณะของนามธรรม และรูปธรรมแล้วหรือยัง
ผู้ฟัง ยัง
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นก็ไม่สามารถที่จะเทียบเคียงได้ แต่ต้องอบรมเป็นขั้นๆ ไป ขั้นแรกเวลาที่สติสัมปชัญญะเกิดเป็นปกติในขณะนี้ เราจะต้องมานั่งเรียกกายวิญญาณที่กำลังรู้ลักษณะที่แข็งหรือไม่ แต่ลักษณะรู้ อาการรู้ มีจริง แล้วก็เป็นลักษณะนั้นเอง ใช่ไหม เมื่อเสียงปรากฏ ลักษณะที่รู้ สภาพที่รู้ก็คือได้ยิน ลักษณะนั้นเอง เป็นลักษณะของสภาพรู้ แล้ววันหนึ่งๆ นามธรรม รูปธรรมมากเท่าไหร่ เพราะเหตุว่าปรากฏสภาพธรรมของรูปธรรม และนามธรรมสั้นมาก เพราะฉะนั้น ถ้าสติสัมปชัญญะไม่ได้เกิด ไม่ได้ระลึก แล้วเราก็มาคิดว่านี่จะเป็นจิตหรือนี่จะเป็นเจตสิก จะเป็นลักษณะของโทสเจติกหรือจะเป็นลักษณะของโทสมูลจิต นี่คือคิด แต่ไม่มีทางที่จะรู้ เพราะเหตุว่าแม้แต่เพียงลักษณะของสภาพธรรมจริงๆ ซึ่งเป็นนามธรรม และรูปธรรมก็ยังไม่ได้รู้ชัด เพราะฉะนั้นไม่ใช่ว่าเราจะไปรู้ในสิ่งที่เราเรียนโดยการที่คิดเทียบเคียง และขณะนั้นไม่รู้ลักษณะของนามธรรม และรูปธรรม แต่เมื่อมีความรู้ลักษณะของนามธรรม และรูปธรรมเพิ่มขึ้น ความต่างของนามธรรม และรูปธรรมมีไหมให้ปัญญารู้ขึ้น นั่นก็คือต้องเป็นไปตามลำดับขั้น
ที่มา ...