ธรรมขณะนี้มีจริง แต่ไม่รู้ว่าเป็นนามธรรมหรือรูปธรรม
ผู้ฟัง ฟังจากอาจารย์เข้าใจว่าขณะนี้มีธรรมปรากฏ มีเห็นจริงๆ และมีสิ่งที่ถูกเห็นจริงๆ และคิดนึกจริงๆ แต่ขณะนั้นไม่ได้รู้สภาพธรรมซึ่งเป็นรูปธรรม และนามธรรมใช่ไหม
ท่านอาจารย์ เพราะว่าสติสัมปชัญญะไม่ได้เกิด ไม่ได้รู้ตรงลักษณะของสภาพธรรมนั้น ก็ไม่สามารถที่จะเข้าใจลักษณะของสภาพธรรมนั้นได้ แต่เมื่อไหร่ที่สติสัมปชัญญะเกิดรู้ตรงลักษณะนั้นก็จะค่อยๆ เข้าใจ ค่อยๆ ชินว่าลักษณะรู้หรือสภาพรู้ไม่มีรูปร่างเลย เพียงแต่เป็นสภาพที่กำลังเห็นสิ่งที่ปรากฏ และเมื่อนั้นก็จะเริ่มเห็นพระปัญญาคุณของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าว่าไม่ได้ทรงแสดงธรรมตามความคิด ไม่ใช่ไปตรึกจนกระทั่งสามารถที่จะแสดงออกมาได้ว่าอะไรเป็นเหตุ อะไรเป็นปัจจัย ปฏิจจสมุปาท อายตนะ ขันธ์ ธาตุ เป็นอย่างไร ไม่ใช่เช่นนั้นเลย แต่จากการที่ทรงประจักษ์ลักษณะของสภาพธรรมโดยละเอียดโดยถ่องแท้ โดยประการทั้งปวง จึงทรงแสดงสภาพธรรมในขณะนั้นตามความเป็นจริง โดยความเป็นขันธ์ โดยความเป็นอายตนะ เป็นต้น
ผู้ฟัง ถ้าเช่นนั้นก็จะเริ่มเข้าใจในขณะที่คิดนึกรู้เรื่องราวตามความเป็นจริงของสภาพธรรมก็จะต่างกับในขณะที่ธรรมจริงๆ ปรากฏ
ท่านอาจารย์ ปรากฏกับสติสัมปชัญญะ เมื่อสติสัมปชัญญะเกิด
ผู้ฟัง ตรงนี้ต้องมั่นคงพอสมควร
ที่มา ...