นานักขณิกกัมม-วิปากปัจจัย
ผู้ฟัง นานักขณิกกัมมปัจจัยกับวิปากปัจจัยเหมือนกันไหม
ท่านอาจารย์ วิปากปัจจัยเป็นผล ส่วนกัมมปัจจัยเป็นเหตุ เวลาที่วิบากจิตเกิดเพราะวิบากเป็นปัจจัยหรือเพราะกัมมะเป็นปัจจัย ถ้าพูดถึงกรรมที่ได้กระทำแล้ว ต้องหมายความถึงวิบากทั้งหลายเกิดเป็นผลของอดีตกรรมที่ได้ทำไว้ และกรรมนั้นเป็นนานักขณิกกัมมปัจจัยทำให้วิบากเกิด วิบากเป็นผลของกรรม เวลาที่วิบากเกิดเฉพาะวิปากจิตทั้งหลาย ตัวจิตเป็นวิบาก เป็นปัจจัยให้วิบากเจตสิกเกิดโดยเป็นวิปากปัจจัย ตัวจิตเป็นวิบาก เพราะฉะนั้นจึงเป็นวิปากปัจจัย และเจตสิกที่เกิดร่วมกันกับจิตนั้นก็เป็นวิบากด้วย และก็ถ้าไม่มีเจตสิก จิตก็เกิดไม่ได้เลย เพราะฉะนั้นเจตสิกที่เป็นวิบากก็เป็นวิปากปัจจัยแก่วิบากจิตซึ่งเกิดร่วมกัน แต่ทั้งวิบากจิต และเจตสิกเกิดเพราะนานักขณิกกัมมะที่ได้กระทำแล้ว และเจตนาเจตสิกที่เป็นวิบาก รวมทั้งวิบากทั้งหมดที่เป็นเจตสิกที่เกิดร่วมกันก็เกิดเพราะกรรมที่ได้กระทำแล้ว ที่เป็นนานักขณิกกัมมะเพราะเหตุว่าให้ผลต่างขณะ ไม่ใช่ให้ผลพร้อมกันทันทีที่เกิดอย่างสหชาตกัมมปัจจัย นานักขณิกกัมมปัจจัยหมายความถึงกรรมที่ให้ผลต่างขณะหรือต่างวาระจะเกิดพร้อมกันไม่ได้ ผลซึ่งเป็นปัจจยุบบันจะเกิดพร้อมกับปัจจัยไม่ได้ แต่ถ้าเป็นสหชาตกัมมปัจจัยได้ เพราะเหตุว่าเจตนาเกิดกับจิตทุกประเภท เพราะฉะนั้นเจตนาเกิดกับจิตไหน จิต และเจตสิกที่เกิดร่วมกันเป็นผลของเจตนาที่เป็นสหชาตกัมมปัจจัยเพราะเกิดพร้อมกัน
ที่มา ...