รู้ลักษณะโดยไม่ต้องเรียกชื่อ
ผู้ฟัง ถ้าเข้าใจ และมีปัญญารู้เรื่องเหตุปัจจัย ต้องเป็นปัญญาของพระพุทธเจ้าหรือพระอรหันต์ทั้งหลายใช่ไหม
ท่านอาจารย์ “ชื่อ” หรือคำว่า “ปัจจัย” เข้าใจ แต่สภาพธรรมที่กำลังเป็นปัจจัยขณะนี้สามารถจะรู้ได้ไหม ถ้าขณะนั้นไม่รู้ลักษณะของนามธรรมหรือรูปธรรมซึ่งเป็นปัจจัย เพราะฉะนั้นไม่ได้หมายความว่าความเป็นปัจจัยทั้งหลายไม่สามารถจะรู้ได้ ถ้าไม่สามารถจะรู้ได้ก็จะละคลายความเป็นตัวตนไม่ได้เลย เพราะว่าเพียงแต่รู้ลักษณะของนามธรรม และรูปธรรมเท่านั้นไม่พอ เพราะฉะนั้นการที่รู้ลักษณะความเป็นปัจจัยของสภาพธรรมนั้นโดยไม่ใช่ชื่อ ข้อสำคัญคือ เราต้องเข้าใจ ว่าการเข้าใจธรรม เข้าใจโดยขั้นฟัง เข้าใจโดยเรื่องราวนึกได้ คิดได้ ตอบได้เป็นเรื่องชื่อ แต่ว่าลักษณะของสภาพธรรมจริงๆ ที่จะเข้าใจขณะนั้นเมื่อมีการที่รู้ลักษณะนั้นแล้วก็สามารถที่จะชินต่อลักษณะที่เป็นอย่างนั้นโดยไม่ต้องเรียกชื่อเลย ไม่ต้องเอ่ยคำว่านามธรรม รูปธรรมฉันใด การที่เข้าใจว่าสภาพนั้นเกิดเพราะปัจจัยก็ไม่ต้องเอ่ยว่าเป็นปัจจัยอะไร เป็นเพราะปัจจัยอะไร แต่ก็สามารถที่จะรู้ได้ อย่างที่เราใช้คำว่า"รูปเสียง" เป็นอารมณ์ของจิตได้ยิน ถ้าขณะนั้นไม่มีจิตได้ยิน เราสามารถจะรู้ได้ไหมว่าจิตนี้เกิด และขณะนั้นกำลังรู้อะไร เพราะฉะนั้นก็ไม่ใช่ไปเอาเป็นคำออกมาที่จะกล่าวว่าเสียงเป็นอารัมมณปัจจัยของจิตได้ยิน แต่สภาพที่ได้ยินเกิดขึ้น รู้ในความเป็นธาตุที่ได้ยินก็จะรู้ว่าขณะนั้นจิตชนิดนี้ไม่ใช่จิตชนิดอื่น มีอะไรเป็นปัจจัยโดยเป็นอารมณ์ โดยที่ไม่ต้องใช้คำใดๆ เลย เพราะฉะนั้นก็จะเห็นได้ว่านี่เป็นความต่างกันของระดับของความเข้าใจขั้นฟัง ขั้นคิด
ที่มา ...