จิตกับเจตสิกไม่แยกกันเลย

สำหรับสัมปยุตตปัจจัย จิตกับเจตสิกเกิดโดยไม่แยกกันเลย เกิดพร้อมกัน ดับพร้อมกัน จิตขณะหนึ่งดับไป จะเป็นสัมปยุตตปัจจัยของจิตขณะต่อไปได้ไหม ถ้ากล่าวว่าสัมปยุตตปัจจัยได้แก่อะไร ได้แก่ จิต และ เจตสิก คือนามธรรม รูปไม่เป็นสัมปยุตตปัจจัย คำถามก็มีต่อไปว่าจิตที่เกิดแล้วดับไปจะเป็นสัมปยุตตปัจจัยแก่เจตสิกที่เกิดกับจิตขณะต่อไปได้ไหม ไม่ได้ นี่แสดงว่าเราเข้าใจ พร้อมคือพร้อม เกิดพร้อมกันดับพร้อมกัน เพราะฉะนั้นจะไปเป็นปัจจัยต่างขณะไม่ได้ จิตขณะนี้จะไปเป็นปัจจัยของเจตสิกขณะต่อไปโดยสัมปยุตตปัจจัยไม่ได้เลย แต่เป็นปัจจัยโดยอะไรได้ อนันตรปัจจัย และ สมนันตรปัจจัย นี่ก็คือให้เห็นชัดเจนว่า ไม่มีเรา ไม่มีสัตว์ ไม่มีบุคคล การศึกษาปัจจัยก็คือเพื่อให้เข้าใจยิ่งขึ้นว่าทุกอย่างที่เกิดต้องมีปัจจัย และไม่ใช่เป็นเราที่ทำปัจจัยนั้นๆ ด้วย

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 111