ปุถุชนตั้งใจ แต่เป็นเรา
ผู้ฟัง พระอริยบุคคลท่านสมาทานธุดงควัตร ท่านก็ตั้งใจเจตนาว่าจะทำอย่างนี้ ฉันครั้งเดียว จะนอนกลางดิน กินกลางทราย ท่านก็มีความรู้สึกเหมือนกับเป็นตัวตน สภาพจิตของท่านกับเราคงจะต่างกันใช่หรือไม่
ท่านอาจารย์ ขณะใดที่สติสัมปชัญญะเกิด เป็นหนทางที่จะรู้สภาพธรรมที่เกิดแล้วจะเห็นการสะสมของแต่ละคน ไม่เหมือนกันเลย เพราะฉะนั้นพระอรหันต์ทั้งหลาย อย่างท่านพระมหากัสสปะ ท่านก็เป็นเอตทัคคะในทางธุดงค์ เพราะอัธยาศัยที่ท่านสะสมมาที่จะไม่เป็นอย่างท่านพระสารีบุตรหรือท่านพระมหาโมคคัลลานะ
ผู้ฟัง แต่ท่านก็ต้องตั้งใจเหมือนกัน
ท่านอาจารย์ ตั้งใจของผู้ที่ไม่ใช่พระอริยบุคคล ไม่ได้รู้เลยว่าไม่ใช่เรา แต่ผู้ที่เป็นพระอริยบุคคลไม่มีเราแต่มีธรรม ความตั้งใจนี้มีแน่นอน เป็นเจตนาเจตสิก ไม่ต้องใช้ชื่อก็ได้ในภาษาบาลี เพราะลักษณะนั้นเป็นสภาพที่จงใจตั้งใจ จะใช้คำอะไรก็แล้วแต่ แต่ให้เข้าถึงลักษณะนั้นว่าเป็นสภาพธรรมที่เกิดกับจิตทุกขณะ เห็นความละเอียดหรือไม่ เราไม่สามารถที่จะรู้เจตนาเจตสิกที่เกิดกับจักขุวิญญาณขณะนี้ เป็นสภาพที่ขวนขวายทำกิจกระตุ้นสหชาตธรรมที่เกิดร่วมกัน นี่คือหน้าที่ของเจตนา แต่ว่าเวลาเป็นเรา เราตั้งใจ เราขยัน เราจะทำเพราะความไม่รู้ แต่ผู้ที่รู้แจ้งสภาพธรรมนี้รู้ว่าขณะนั้นก็ไม่ใช่เราตามการสะสมที่จะคิดอย่างไร ทุกคนขาดความคิดไม่ได้เลย ไม่ว่าจะเป็นพระอริยบุคคล ไม่ใช่พระอริยบุคคล เป็นพระเสกขะ เป็นพระโสดาบัน จนถึงพระอนาคามี หรือว่าเป็นพระอเสกขะ ก็คิด พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ทรงคิดด้วย ไม่ใช่ไม่คิด ไม่มีใครที่ไม่คิด และก็มีเหตุปัจจัยที่จะให้คิดเกิดขึ้นต่างๆ กันด้วย คนที่ไม่ใช่พระอริยบุคคลก็คิด พระอริยบุคคลก็คิด แต่คนที่เป็นพระอริยบุคคลไม่มีความเห็นผิด คิดเหมือนกัน ค้าขายเหมือนกัน ทำธุรกิจเหมือนกัน แต่ว่าไม่มีความเห็นผิดที่ยึดถือสภาพธรรมว่าเป็นตัวตน
ผู้ฟัง ภิกษุบุคคลธรรมดาที่ยังไม่เป็นพระอริยะ ถ้าท่านไปสมาทานว่าอยากจะสมาทานธุดงค์ คือตั้งใจจะฉันมื้อเดียว จะห่มผ้าสามผืน กับพระอริยบุคคล สภาพจิตของท่านทั้งสองก็ต่างกันใช่หรือไม่
ท่านอาจารย์ แน่นอน เพราะฉะนั้นสำหรับผู้ที่เป็นปุถุชน อนุสัยยังไม่ได้ดับเลย ผู้ที่เป็นพระอริยบุคคลดับอนุสัย ด้วยเหตุนี้จึงไม่มีปัจจัยที่จะทำให้เกิดอกุศลประเภทที่ได้ดับแล้ว
ผู้ฟัง คำว่า “ตั้งใจ” ของบุคคลธรรมดากับพระอริยบุคคล สภาพจิตต่างกันใช่หรือไม่
ท่านอาจารย์ เปลี่ยนสภาพของเจตสิกไม่ได้ เปลี่ยนสภาพของจิตไม่ได้
ที่มา ...