เป็นกุศลหรืออกุศลตามการสะสม
ผู้ฟัง เสียงที่ได้ยินขึ้น สมมติว่าเรานั่งอยู่ในห้องห้าสิบคน เราก็ได้ยินเสียงอะไรหล่นลงมา หรือว่าสักพักหนึ่งก็ได้กลิ่นคนเจียวไข่ข้างนอก จะว่าเป็นโกรธหรือว่าเป็นโทสะ เป็นโมหะ เป็นกุศลหรืออกุศล มันไม่เท่ากันอย่างนี้จะอธิบายยังไง
ท่านอาจารย์ ตามการสะสม ของแต่ละคน
ผู้ฟัง ไม่ใช่อยู่ที่เสียง
ท่านอาจารย์ ไม่ เสียงเป็นรูป เสียงเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยแล้วก็ดับไป
ผู้ฟัง แม้แต่ได้ยินเสียงเดียวกัน เสียงด่าเหมือนกัน คนหนึ่งอาจจะชอบคนหนึ่งอาจจะไม่ชอบ
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้นหลังจากที่เห็นแล้ว ได้ยินแล้ว ได้กลิ่นแล้ว ลิ้มรสแล้ว รู้สิ่งที่กระทบสัมผัสแล้ว จิตจึงต่างกันหลากหลายมาก จิตของพระอรหันต์ไม่หวั่นไหวเลย ไม่มีแม้อกุศลเพียงเล็กน้อย อันนี้ก็เทียบได้เลยกับผู้ที่ยังมีกิเลส
เพราะฉะนั้นวิบากจิต ก็จะมีจักขุวิญญาญ (เห็น) โสตวิญญาณ (ได้ยิน) ฆานวิญญาณ (ได้กลิ่น) ไม่ใช่เราเลย ชิวหาวิญญาณ (ลิ้มรส) กายวิญญาณ (รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส) เท่านี้ ถ้าไม่กล่าวถึงสัมปฏิจฉันนะ สันตีรณะ อะไรที่เป็นวิบากปลีกย่อยเท่าที่เราจะสามารถรู้ได้ในวันหนึ่งก็คือ หลังจากที่วิบากได้ยินบ้าง เห็นบ้าง แล้วก็เป็นไปตามการสะสม ซึ่งแต่ละคนก็ต่างกันไป เห็นได้ชัดคืออย่างพระอรหันต์ ไม่มีกิเลสใดๆ เลย
ที่มา ...