อารมณ์ ๖
อ.กุลวิไล ช่วงนี้ก็เป็นการสนทนาเกี่ยวกับพื้นฐานพระอภิธรรม ซึ่งเราก็ สนทนากันตั้งแต่ตอนต้นชั่วโมงในเรื่องของอารมณ์ และเรื่องของจิต ซึ่งทั้งหมดนี้ก็เป็น สภาพธรรมที่มีจริงที่ปรากฏอยู่ในขณะนี้ ซึ่งถ้าเราถอดชื่อ ถอดเรื่องราวออกหมดก็ไม่ พ้นจิต เจตสิก รูป ซึ่งวันนี้ก็ยังเห็นว่ามีผู้มาใหม่เยอะมาก ซึ่งดิฉันก็อยากให้คุณธีรพันธ์ ช่วยทบทวนอีกทีถึงเรื่องว่าอารมณ์คืออะไร และก็มีเท่าไหร่บ้าง และก็เกิดกับจิตใดบ้าง
อ.ธีรพันธ์ อารมณ์คือสิ่งที่จิตรู้ จิตจะเกิดขึ้นโดยไม่มีอารมณ์ไม่ได้ มี อารมณ์เมื่อไหร่ จิตขณะนั้นรู้อารมณ์นั้น การที่เรียกว่ามีอารมณ์ก็หมายความว่าสิ่งนั้น เป็นอารมณ์ของจิต อย่างเช่นเสียงในป่าไม่มีใครได้ยิน เสียงคือเสียง แต่ขณะนั้นเสียง ที่เกิดขึ้นในป่าไม่เป็นอารมณ์ แต่เสียงที่กำลังเกิดในขณะนี้เป็นอารมณ์ของจิต อันนี้ก็ เป็นทางทวารหนึ่ง ความจริงแล้วอารมณ์ทั้งหมดก็มี ๖ ทางตาก็ได้แก่รูปารมณ์ ทางหู ได้แก่สัทธารมณ์ ทางจมูกก็คันธารมณ์ ทางลิ้นรสารมณ์ ทางกายคือโผฏฐัพพารมณ์ และทางใจคือธัมมารมณ์ สำหรับอารมณ์ทางปัญาจทวารได้แก่ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย จิตสามารถที่จะรู้อารมณ์ที่เป็นโคจรรูปได้เพียง ๗ เท่านั้นเอง ทางปัญจทวารรู้ได้ เฉพาะรูปเท่านั้น ไม่สามารถที่จะรู้นามธรรมได้เลย ทางปัญจทวารก็ดังที่ได้กล่าวมา แล้วก็คือ รูป รส กลิ่น เสียง โผฏฐัพพะๆ ก็คือเย็น-ร้อน อ่อน-แข็ง ตึง-ไหว มีแค่ ๓ ธาตุเท่านั้นเอง คือมหาภูตรูปที่กระทบทางกาย ปกติมหาภูตรูปไม่สามารถที่จะเกิดแยก ออกมาเดี่ยวๆ ได้ ถ้ามีธาตุดินก็ต้องมีธาตุน้ำ ธาตุลม ธาตุไฟด้วย ถ้ามีธาตุน้ำก็ต้องมี ธาตุดิน ธาตุลม ธาตุไฟด้วย ถ้ามีธาตุไฟ ก็ต้องมีธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุลม ถ้ามีธาตุลม ก็ต้องมีธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ไม่แยกกัน แต่สำหรับทางกายจะรู้ได้เพียง ๓ ธาตุก็คือ เย็น-ร้อน ก็เป็นธาตไฟ อ่อน-แข็งก็เป็นธาตุดิน ตึง-ไหวก็เป็นธาตุลม สำหรับธาตุน้ำรู้ ได้ทางใจเท่านั้น ที่รู้ได้ทางใจเท่านั้นหมายความว่าไม่สามารถรู้ได้ทางปัญจทวาร แต่ สามารถรู้ได้ทางมโนทวารเท่านั้น กล่าวไปแล้วทั้ง ๕ ทวาร ทีนี้ทางใจรู้ได้อารมณ์อะไร จิต ๘๙ เจตสิก ๕๒ สุขุมรูป ๑๖ ปสาทรูป ๕ นิพพาน และบัญญัติเหล่านี้เรียกว่า ธัมมารมณ์คืออารมณ์ที่รู้ได้ทางใจเท่านั้น ไม่สามารถจะรู้ได้ทางกาย อันนี้ก็ต้องค่อยๆ ศึกษากันไปเพราะเป็นเรื่องที่ยากพระอภิธรรมลึกซึ้งจริงๆ ต้องค่อยๆ สนทนากันไป
อ.กุลวิไล ทั้งหมดที่สนทนามาก็คือสภาพธรรมที่มีจริงในขณะนี้เอง พระ ธรรมที่ทรงแสดงดูเหมือนเป็นเรื่องราว แต่ก็เป็นสิ่งที่มีจริง อารมณ์ก็ไม่พ้น ๖ ทางที่มี ในขณะนี้ และก็ต้องมีจิตที่เป็นสภาพที่รู้อารมณ์ด้วย เพราะฉะนั้นเรามีเมื่อไหร่ เราก็ต้อง พิจารณาว่าขณะที่คิดว่ามีเรา ขณะที่คิดนึกแน่นอน แต่ถ้าเป็นสภาพธรรมที่มีจริงแล้ว ต้องมีสภาวะ มีลักษณะที่เป็นปรมัตถธรรมนั้นเอง
ที่มา ...