ถ้าไม่มีวิชชา อวิชชาก็หมดไปไม่ได้เลย
ผู้ฟัง ผมลองสรุปดู และมันก็มาสรุปที่อวิชชาๆ คือว่าไม่รู้ มันก็เลยทำให้เกิดโมหะ ทำให้เกิดโทสะ ทำให้เกิดโลภะ สรุปแล้วถ้าจะแก้อะไรทุกอย่างก็แก้ที่ปัญญาตัวเดียว ไม่ว่าเกิดจากภายใน หรือเกิดจากภายนอก ไม่มีตัวไหนจะทำอะไรได้นอกจากปัญญาหรือญาณหรือความรู้เท่านั้นเองใช่ไหม
ท่านอาจารย์ ที่คุณเด่นพงศ์พูดก็คือความเข้าใจในปฏิจสมุปบาท เริ่มด้วยอวิชชา เรายังไม่ต้องก้าวไกลไปถึงแต่ละองค์ของปฏิจสมุปบาท เพียงที่เราเห็นว่าทั้งหมด เพราะยังมีอวิชชาอยู่ นี่ก็คือว่าเราเริ่มที่จะเข้าใจ เมื่อมีความไม่รู้ก็ทำให้ยึดถือสิ่งที่ปรากฏ และก็ขณะนั้นเป็นกุศล เป็นอกุศลต่างๆ ก็เป็นสังขาร เพราะถ้าไม่มีอวิชชา สังขารก็เกิดไม่ได้ แต่จริงๆ แล้วความกว้างขวาง ความลึกซึ้งของธรรมมากมายมหาศาลตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน การปรุงแต่งอย่างละเอียดจนถึงขณะนี้ที่กำลังคิดก็มาจากที่เคยสะสมไว้ทั้งหมดเลย ก็แล้วแต่จะปรุงแต่งให้ขณะจิตนั้น เป็นสภาพธรรมที่เป็นกุศลหรืออกุศล ซึ่งถ้าไม่มีวิชชา อวิชชาก็หมดไปไม่ได้เลย
ที่มา ...