ที่สุดของพระธรรมที่ทรงแสดง คือ การถึงความเป็นพระอรหันต์

ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย

สนทนาธรรมกับท่านอาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ถอดเทปโดย คุณย่าสงวน สุจริตกุล

ทุกคนมีความทุกข์หรือเปล่าคะ จะมากหรือน้อย ก็ตามแต่แต่ชีวิต ที่จะไม่มีความทุกข์เลยนั้น เป็นไปไม่ได้ เมื่อสาวก ของพระผู้มีพระภาค ผู้อัน ความทุกข์ ท่วมทับแล้ว เข้าไปกราบทูลพระผู้มีพระภาค ขอให้พระองค์ ทรงแสดงธรรม และพระองค์ก็ทรงแสดงธรรม ตามความเป็นจริง คือ "สภาพธรรมที่เป็นทุกข์" คือการเกิดขึ้นและดับไป ของสภาพธรรมทั้งหลาย

ไม่มีสภาพธรรมใดๆ เลย ที่เกิดขึ้นแล้ว จะไม่ดับไป เพราะฉะนั้น ไม่ว่าจะเป็นความทุกข์ ประเภทไหน ซึ่งมีปัจจัยให้เกิดขึ้นปราฏแล้ว ในขณะใดขณะหนึ่งความทุกข์นั้นๆ ก็ต้องเกิดขึ้น แล้วก็ ต้องดับไป มี "กรรม" มากมายเหลือเกินซึ่งเป็นปัจจัย ให้สภาพธรรมอื่น ลักษณะอื่น เกิดขึ้น เป็นไป ตามกาล เฉพาะกาลๆ แล้วแต่ว่า จะเป็นปัจจัยของกุศลกรรม ที่ให้ผล ก็ทำให้สุขเกิดขึ้นหรือว่า เป็นปัจจัยของอกุศลกรรม ที่ให้ผล ก็ทำให้ทุกข์เกิดขึ้น.แต่ว่าสาวกทั้งหลาย ผู้อันมีทุกข์ ครอบงำเข้าไปหาพระผู้มีพระภาคแล้วถามถึง อริยสัจจธรรมอันพระผู้มีพระภาค ได้ทรงพยากรณ์ทรงแสดงหนทาง ข้อปฏิบัติ ให้จิตสาวก มีความยินดี หมายถึง ปลดเปลื้องความทุกข์ของสาวกเหล่านั้นได้

พระผู้มีพระภาค ตรัสว่า ดูกร อุทายีอีกประการหนึ่ง เราได้บอกปฏิปทา แก่สาวกทั้งหลายแล้ว สาวกทั้งหลายของเรา ปฏิบัติตามแล้วย่อมเจริญสติปัฏฐาน ๔

นี่คือ ข้อประพฤติ ปฏิบัติ ที่สาวก ของพระผู้มีพระภาคเมื่อได้เข้าใจพระธรรมที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดงแล้วที่จะไม่อบรมเจริญสติปัฏฐาน เป็นไปได้ไหม ถ้าเกิด ความรู้ ความเข้าใจ โดย "สัจจญาณ"แล้ว ก็ย่อมเป็นปัจจัย ให้สติเกิดขึ้น ระลึกรู้ ลักษณะของสภาพธรรม ที่กำลังปรากฏแล้วต่อจากนั้นก็เป็น

สติปัฏฐาน ๔

อิทธิบาท ๔

สัมมัปปธาน ๔

อินทรีย์ ๕

พละ ๕

โพชฌงค์ ๗

มรรคมีองค์ ๘

พระผู้มีพระภาค ทรงแสดงธรรมให้ละกิเลส ดับกิเลสจนหมดสิ้น ด้วยการรู้แจ้งอริยสัจจ์ ถึงความเป็นพระอรหันต์ นั่นเป็น ที่สุด ของพระธรรม ที่พระผู้มีพระภาค ทรงแสดง ให้สาวกทั้งหลาย ปฏิบัติตาม ซึ่งสาวกทั้งหลาย เคารพ สักการะ นับถือ บูชา พระผู้มีพระภาคด้วยธรรม ๕ ประการนี้

ตามข้อความ ที่กล่าวถึง ธรรม ๕ อย่างอันเป็นเหตุให้สาวกทั้งหลาย ของพระผู้มีพระภาค สักการะ เคารพ นับถือ บูชา แล้วพึ่งพระองค์อยู่ ตามรายละเอียดใน

[เล่มที่ 20] พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย มัชฌิมปัณณาสก์ เล่ม ๒ ภาค ๑ - หน้าที่ 549

๗. มหาสกุลุทายิสูตร

เรื่องสกุลุทายิปริพาชก

ขออนุโมทนา

ขออุทิศกุศลแด่สรรพสัตว์