พรรณนาสิกขาบท ๒ เรื่อง สุราเมรย
พระสุตตันตปิฎก ขุทกกนิกาย ขุททกปาฐะ เล่ม ๑ ภาค๑ หน้าที่ 23 - 45
พรรณาสิกขาบท ๒
........ก็ในคําว่า สุราเมรยมชฺชปมาทฏาน นี้ บทว่า สุรา ไดแกสุรา ๕ อย่างคือ สุราทําดวยแป้ง สุราทําด้วยขนม สุราทําด้วยข้าวสุก สุราผสมเชื้อ สุราที่ปรุงด้วยเครื่องปรุง. แม้เมรัยก็มี ๕ อย่าง คือ เมรัยที่ทําด้วยดอกไม เมรัยที่ทําด้วยผลไม เมรัยทําด้วยงบน้ําอ้อย เมรัยที่ทําด้วยดอกมะซาง เมรัยที่ปรุงด้วยเครื่องปรุง. บทวา มชฺช ได้แก ทั้งสองอยางนั้นนั่นแหละ ชื่อวา มัชชะ เพราะอรรถว่าเป็นที่ตั้งแห่งความเมา. ก็หรือสิ่งอื่นใด ไม่วาอะไรเป็นทีตั้งแหงความเมา บุคคลเมาประมาทด้วยสิ่งใดที่ดื่มแล้ว สิ่งอันนี้ก็เรียกวา มัชชะ. บทว่า ปมาทฏาน ได้แก เจตนาที่ดื่มกลืนกินมัชชะนั้น ท่านเรียกว่าปมาทฏฐานเพราะเป็นเหตุแห่งความเมาความประมาท เจตนากลืนกินมัชชะคือสุราและเมรัย เป็นไปทางกายทวารด้วยประสงค จะกลืนกิน พึงทราบว่าสุราเมรัยเป็นทั้งแห่งความประมาทโดยประการใด พึงทราบวินิจฉัยในสิกขาบทเหล่านั้นก่อนนับตั้งแตปาณาติบาตเป็นต้นไป โดยประการนั้น.
อนึ่ง ในข้อนี้ สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐานเท่านั้น ชื่อว่ามีโทษมาก ปาณาติบาตเป็นต้น หามีโทษมากเช่นนั้นไม่ เพราะอะไร เพราะทําอันตรายแกอริยธรรมเหตุทําผู้ที่เกิดมาเป็นมนุษย์ให้กลายเป็นคนบ้า ในข้อนี้พึงทราบวินิจฉัย แม้โดยความมีโทษมาก ด้วยประการฉะนี้.
สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐาน ก็มีองค ๔ คือ
๑. สุราทีน อฺตร ของมึนเมามีสุราเป็นต้นอย่างใดอย่างหนึ่ง
๒. มทนียปาตุกมฺยตาจิตฺต จิตคิดอยากจะดื่มของมึนเมา
๓. ตชฺช วายาม อาปชฺชติ ความพยายามเกิดแตจิตนั้น
๔. ปเต จ ปวิสติ ดื่มเข้าไปในลําคอ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏานา เวรมณี มีผลเป็นต้น อย่างนี้คือ ความปฏิญาณไดฉับพลันในกรณียกิจทั้งปวง ทั้งอดีต อนาคต และปัจจุบัน ความมีสติมั่นคงทุกเมื่อ ความไม่เป็นคนบ้า ความมีญาณ ความไม่เกียจคร้าน ความไม่โง ความไม่เป็นใบ ความไม่มัวเมา ความไม่ประมาท ความไม่หลง ความไม่หวาดกลัวความไม่แข่งดี ความไม่ต้องสงสัย ความไม่ต้องแคลงใจ ความเป็นคนพูดสัจจะความเป็นคนพูดแต่วาจาไม่ส่อเสียด ไม่หยาบคาย ไม่เปล่าประโยชน ความเปนคนไม่เกียจคร้านทั้งกลางคืนกลางวัน ความมีกตัญู มีความกตเวที ความไม่ตระหนี่ ความเสียสละ ความมีศีล ความเป็นคนตรง ความไม่โกรธ ความมีหิริความมีโอตตัปปะ ความมีความเห็นตรง ความมีปัญญามาก ความมีความรู้ความเป็นบัณฑิต ความฉลาดในสิ่งที่เป็นประโยชนและไม่เป็นประโยชน. ในข้อนี้ พึงทราบวินิจฉัย แม้โดยสมุฏฐานเวทนา มูล กรรม และผลด้วยประการดังกล่าวมาฉะนี้.
