ความจริงแห่งชีวิต [37] จิต ไม่ได้สั่ง ให้รูปเกิด
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ปรมัตถธรรมมี ๔ คือ จิต เจตสิก รูป นิพพาน ปรมัตถธรรมแต่ละอย่างเป็นปัจจัยให้ปรมัตถธรรมอื่นที่เป็นสังขตธรรมเกิดขึ้น คือ จิตเป็นปัจจัยให้เกิดเจตสิกและเป็นปัจจัยให้เกิดรูป (เว้นบางขณะ) เจตสิกเป็นปัจจัยให้เกิดจิต และเป็นปัจจัยให้เกิดรูป (เว้นบางขณะ) รูปเป็นปัจจัยให้เกิดรูป และเป็นปัจจัยให้เกิดจิตขณะที่รูปเป็นวัตถุ คือเป็นที่เกิดของจิต และขณะที่รูปเป็นอารมณ์ของจิต ตามควรแก่สภาพของปรมัตถธรรมนั้นโดยปัจจัยต่างๆ กัน เช่น สหชาตปัจจัย เป็นต้น
จิตและเจตสิกเป็นสหชาตปัจจัยให้รูปเกิดพร้อมกับจิตทันทีที่จิตเกิดขึ้นในอุปาทขณะ จิตทุกดวงมี ๓ อนุขณะ (ขณะย่อย) คืออุปาทขณะ (ขณะเกิดขึ้น) ฐีติขณะ (ขณะยังไม่ดับ) ภังคขณะ (ขณะดับ) จิตไม่ได้สั่งให้รูปเกิด จิตตชรูป คือ รูปที่เกิดเพราะจิตเป็นปัจจัยนั้น เกิดพร้อมกับจิตทันทีที่จิตเกิดขึ้นในอุปาทขณะนั้นเอง แต่ทั้งนี้ต้องเว้นปฏิสนธิจิต เพราะในขณะที่ปฏิสนธิจิตเกิดขึ้นนั้นมีแต่กัมมชรูป คือรูปที่เกิดเพราะกรรมเกิดร่วมด้วย ไม่มีจิตตชรูป เมื่อปฏิสนธิจิตดับไปแล้ว จิตจึงเป็นปัจจัยให้รูปเกิดขึ้นพร้อมกับจิต ตั้งแต่ปฐมภวังค์ คือภวังค์ดวงแรกเป็นต้นไป เว้นทวิปัญจวิญญาณ ๑๐ (ปัญจวิญญาณ ๕ x ๒) คือ จิตเห็น ๒ ดวง จิตได้ยิน ๒ ดวง จิตได้กลิ่น ๒ ดวง จิตลิ้มรส ๒ ดวง จิตรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย ๒ ดวง และจุติจิตของพระอรหันต์ นอกจากนั้นแล้ว ทุกขณะที่จิตเกิดขึ้นในภูมิที่มีขันธ์ ๕ มีจิตตชรูปเกิดพร้อมกับอุปาทขณะของจิตทุกครั้ง
โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕
ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...
ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...
... ขออนุโมทนา ...
ขอขอบพระคุณ ท่าน ผู้เอื้อเฟื้อรูปภาพ ค่ะ.
จากข้อความนี้
รูปเป็นปัจจัยให้เกิดจิต ในขณะที่รูปเป็นวัตถุ คือเป็นที่เกิดของจิต และในขณะที่รูปเป็นอารมณ์ของจิต
ขอความกรุณา ยกตัวอย่างในชีวิตประจำวัน ว่า รูป เป็นปัจจัยให้เกิดจิต ในขณะที่รูปเป็น อารมณ์ของจิต เช่นกรณีไหนบ้างคะ (ยังไม่เข้าใจน่ะค่ะ)
ตามหลักพระธรรมแสดงว่า จิต เจตสิก จะเกิดขึ้นไม่ได้ถ้าไม่มีอารมณ์ ทุกครั้งที่จิตเกิดขึ้นต้องรู้อารมณ์ เช่น ทางตา ถ้าไม่มีรูปารมณ์เป็นปัจจัย จิตเห็นและวิถีจิตทางทวารตาเกิดขึ้นไม่ได้ ทางหู ถ้าไม่มีเสียงปรากฏ วิถีจิตทางหูก็เกิดขึ้นไม่ได้ ทางอื่นๆ ก็เช่นกัน ถ้าไม่มีรูปมากระทบ วิถีจิตทางทวารนั้นๆ ก็เกิดขึ้นไม่ได้ นี้ชื่อว่า รูปเป็นปัจจัยให้จิตเกิดขึ้นโดยอารัมมณปัจจัย
ขออนุญาตเรียนถามว่า
จิตตามวิถีของจิต เว้นทวิปัญจวิญญาณจิตนั้น มีรูปเกิดขึ้นพร้อมกันด้วย รูปที่ว่านั้นเป็นรูปอะไรครับ
ตัวอย่างเช่น วิถีจิตทางจักขุทวาร เมื่อจักขุทวาราวัชชนจิตเกิดขึ้น จะมีรูปอะไรครับ เมื่อเว้นจักขุวิญญาณจิต สัมปฏิจฉันนะ สันตีรณะ โผฏฐัพพนะ ชวนะ ตทาลัมพนะ เกิดขึ้นมีรูปอะไรเกิดบ้างครับ
ส่วนวิถีจิตทางมโนทวาร จะมีรูปที่มีลักษณะแตกต่างออกไปหรือไม่ครับ
ขอบพระคุณครับ
