ความจริงแห่งชีวิต [53] ปัญจทวาราวัชชนจิต และ มโนทวาราวัชชนจิต

 
พุทธรักษา
วันที่  17 ก.ค. 2552
หมายเลข  12923
อ่าน  970

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ขณะ​ใด​ที่​จิต​กำลัง​รู้​อารมณ์​ทาง​ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ขณะ​นั้น​เป็น​วิถี​จิต ปัญจทวาราวัชชนจิตเป็นวิถีปฏิปาทกะ คือ เป็นวิถีจิตแรกที่เกิดต่อจากภวังคุปัจเฉทะ ทำ​อาวัชชนกิจ เพียงรู้ว่าอารมณ์หนึ่งอารมณ์ใดกระทบทวารหนึ่งทวารใดใน ๕ ทวาร จึงไม่ใช่จิตที่ทำ​กิจเห็น ฯลฯ วิถี​จิ​ตอื่นๆ จะ​เกิด​ขึ้น​ทาง​ตา ทาง​หู ทาง​จมูก ทาง​ลิ้น ทาง​กาย ไม่​ได้​เลย ถ้า​ปัญจ​ทวา​รา​วัช​ชน​จิตไม่​เกิด​ขึ้น​แล้ว​ดับ​ไป​ก่อน ฉะนั้น ปัญจทวาราวัชชนจิตจึงเป็นวิถีจิตแรกที่เกิดทางทวารหนึ่งทวารใดใน ๕ ทวาร เมื่อจิตดวงนี้กระทำ​กิจนี้ได้ ๕ ทวาร จึงชื่อว่าปัญจทวาราวัชชนจิต (ปัญจ + ทวาร + อาวัชชน) ถ้าแยกเป็นแต่ละทวาร คือ ขณะที่เกิดทางจักขุทวารก็เป็นจักขุทวาราวัชชนะ ขณะที่เกิดทางหูก็เป็นโสตทวาราวัชชนะ ขณะที่เกิดทางจมูกก็เป็นฆานทวาราวัชชนะ ขณะที่เกิดทางลิ้นก็เป็นชิวหาทวาราวัชชนะ ขณะที่เกิดทางกายก็เป็นกายทวาราวัชชนะ

แต่เมื่อจิตดวงนี้กระทำ​อาวัชชนกิจได้ ๕ ทวารจึงเรียกรวมว่า ปัญจ​ทวา​รา​วัช​ชน​จิต

สำหรับวิถีจิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ต่างๆ ทางใจนั้น ก่อนที่วิถีจิต คือกุศลจิตหรืออกุศลจิต เป็นต้น จะเกิดนึกคิดเรื่องราวต่างๆ ก็จะต้องมีอาวัชชนจิตเกิดก่อน จิตที่กระทำ​อาวัชชนกิจ คือรู้อารมณ์ที่กระทบทางใจนั้น ชื่อว่า ​มโน​ทวา​รา​วัช​ชน​จิต มโนทวา​ราวัช​ชน​จิต​เป็น​วิถี​จิต​ดวง​แรก​ที่​เกิด​ทาง​มโน​ทวาร ถ้า​มโน​ทวา​รา​วัช​ชน​จิต​ไม่​เกิด วิถี​จิต​ต่างๆ จะ​เกิด​ขึ้น​รู้อารมณ์​ทาง​ใจ คือทาง​มโน​ทวาร​ไม่​ได้ มโนทวาราวัชชนจิต ไม่ใช่ปัญจทวาราวัชชนจิต เป็นจิตแต่ละดวงแต่ละประเภท ปัญจ​ทวา​รา​วัช​ชน​จิต​เกิด​ได้​เฉพาะ ๕ ทาง เกิด​ทาง​มโน​ทวาร​ไม่​ได้เลย มโน​ทวา​รา​วัช​ชน​จิต ทำอา​วัช​ชน​กิจ​ได้​เฉพาะ​ทาง​มโน​ทวาร ทวาร​เดียว​เท่านั้น

ฉะนั้น วิถี​จิต​ที่​ทำอา​วัช​ชน​กิจ ๖ ทวาร จึง​มี ๒ ดวง คือ ปัญจ​ทวา​ราวัช​ชน​จิต ๑ ดวง ทำอา​วัช​ชน​กิจทาง ๕ ทวาร มโน​ทวา​ราขวัช​ชน​จิต ๑ ดวง ทำอา​วัช​ชน​กิจ​เฉพาะ​ทาง​มโน​ทวาร ทวาร​เดียว


โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...

ความจริงแห่งชีวิต

ขออนุโมทนา


  ความคิดเห็นที่ 1  
 
shumporn.t
วันที่ 19 ก.ค. 2552

ขออนุโมทนาค่ะ

 
  ความคิดเห็นที่ 2  
 
chatchai.k
วันที่ 18 ก.ค. 2563

ขออนุโมทนาครับ

 
  ความคิดเห็นที่ 3  
 
Jarunee.A
วันที่ 21 เม.ย. 2567

ขออนุโมทนาค่ะ

 
เขียนความคิดเห็น กรุณาเข้าระบบ