ความจริงแห่งชีวิต [65] วิถีจิตทางมโนทวารมี 3 วิถี

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

เมื่อวิถีจิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางปัญจทวาร ซึ่งเป็นปสาทรูป ทวารหนึ่งทวารใดดับไปแล้ว ภวังคจิตก็เกิดดับสืบต่อคั่นแล้ว ต่อจากนั้นมโนทวารวิถีจิต คือจิตที่อาศัยใจ (ภวังคุปัจเฉทจิต) เป็นทวารรู้อารมณ์ก็เกิดขึ้น รู้อารมณ์เดียวกับวิถีจิตทางปัญจทวารที่เพิ่งดับไปแล้วนั้น ในวาระหนึ่งๆ วิถี​จิต​ที่​เกิด​ขึ้น​รู้​อารมณ์​ทาง​มโน​ทวาร​นั้น​ ไม่​มาก​เท่ากับ​วิถี​จิต​ที่​เกิด​ขึ้น​รู้​อารมณ์​ทางปัญจ​ทวาร และทางมโนทวารนั้นเมื่ออารมณ์ไม่ได้กระทบกับจักขุปสาท เป็นต้น จึงไม่มีอตีตภวังค์ แต่ก่อนที่มโนทวาราวัชชนจิตจะรำพึงถึงอารมณ์ที่วิถีจิตรู้ทางปัญจทวารแล้วดับไปนั้น ภวังคจลนะจะต้องเกิดขึ้นไหวตามอารมณ์นั้นแล้วดับไป แล้วภวังคุปัจเฉทะจึงเกิดขึ้นแล้วดับไป ต่อจากนั้นมโนทวาราวัชชนจิตจึงเกิดขึ้น เป็นมโนทวารวิถีจิตที่ ๑ จิต​ที่​ทำอา​วัช​ชนกิจ​ทาง​มโน​ทวาร​นั้น​ไม่ใช่​ปัญจ​ทวา​รา​วัช​ชน​จิต ปัญจ​ทวา​รา​วัช​ชน​จิตทำอา​วัช​ชน​กิจ​ได้​ทางปัญจ​ทวาร​เท่านั้น ทำอา​วัช​ชน​กิจ​ทาง​มโนทวาร​ไม่​ได้​เลย จิตที่ทำ​อาวัชชนกิจทางมโนทวารมี ๑ ดวง คือ มโนทวาราวัชชนจิต ทำ​กิจรำพึงถึงอารมณ์ทางมโนทวาร คือ นึกถึงอารมณ์ทางมโนทวาร ในวันหนึ่งๆ ที่คิดนึกเรื่องต่างๆ นั้น ขณะที่คิดนั้น จิตไม่รู้อารมณ์ใดอารมณ์หนึ่งทางตา หู จมูก ลิ้น กายเลย เมื่อภวังคจลนะเกิดขึ้นแล้วดับไป ภวังคุปัจเฉทะก็เกิดต่อแล้วดับไป แล้วมโนทวาราวัชชนจิตก็เกิดขึ้น​ เป็นมโนทวารวิถีจิตที่ ๑ เมื่อมโนทวาราวัชชนจิตดับไปแล้ว สำหรับผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์ กุศลจิต หรืออกุศลจิตซึ่งเป็นชวนวิถีจิตก็เกิดดับสืบต่อซํ้ากันโดยเป็นจิตประเภทเดียวกันทั้ง ๗ ขณะ เมื่อกุศลชวนวิถีจิตหรืออกุศลชวนวิถีจิตดับไปแล้ว ถ้าเป็นอารมณ์ทางใจที่ปรากฏชัดเจน ตทาลัมพนวิถีจิตก็เกิดต่ออีก ๒ ขณะ ฉะนั้น วิถีจิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางมโนทวาร จึงมีเพียง ๓ วิถีเท่านั้น คือ

วิถีที่ ๑ เป็นอาวัชชนวิถี ๑ ขณะ
วิถีที่ ๒ เป็นชวนวิถี ๗ ขณะ
วิถีที่ ๓ เป็นตทาลัมพนวิถี ๒ ขณะ

ลำดับ​การ​เกิด​ขึ้น​ของ​วิถี​จิต​ทาง​มโน​ทวาร​มี ๓ วิถี ดังนี้

ภวังคจลนะ ๑ ขณะ ไม่ใช่วิถีจิต

ภวังคุปัจเฉทะ ๑ ขณะ ไม่ใช่วิถีจิต

มโนทวาราวัชชนจิต ๑ ขณะ เป็นอาวัชชนวิถีจิต

กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ เป็นชวนวิถีจิต
ตทาลัมพนจิต ๑ ขณะ เป็นตทาลัมพนวิถีจิต
ตทาลัมพนจิต ๑ ขณะ เป็นตทาลัมพนวิถีจิต

โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถธรรมสังเขป

ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...

ความจริงแห่งชีวิต

ขออนุโมทนาขออุทิศกุศล แด่ คุณพ่อ และ คุณแม่