ความจริงแห่งชีวิต [88] จิต ๘๙ ประเภท และ กิจของจิต ๑๔ กิจ
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
สรุปกิจของจิต
กิจของจิตมี ๑๔ กิจ คือ
๑. ปฏิสนธิกิจ คือ กิจสืบต่อจากจุติกิจ
จิตที่ทำปฏิสนธิกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๑๙ ดวง คือ
กามาวจรวิบากจิต ๑๐ ดวง
รูปาวจรวิบากจิต ๕ ดวง
อรูปาวจรวิบากจิต ๔ ดวง
๒. ภวังคกิจ คือ กิจดำรงภพชาติ
จิตที่ทำภวังคกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๑๙ ดวง คือ วิบากจิตประเภทใดทำปฏิสนธิกิจ วิบากจิตประเภทเดียวกันนั้นก็เกิดขึ้นทำภวังคกิจต่อจากปฏิสนธิจิตที่ดับไปแล้ว จนกว่าวิถีจิตจะเกิดทางทวารใดทวารหนึ่ง และเมื่อวิถีจิตทางทวารนั้นดับไปแล้ว ภวังคจิตก็เกิดสืบต่อทุกครั้งจนกว่าจะจุติ
๓. อาวัชชนกิจ คือ กิจนึกถึงอารมณ์ที่กระทบทวาร เป็นวิถีจิตขณะแรกที่เกิดขึ้นทางหนึ่งทางใดใน ๖ ทวาร
จิตที่ทำอาวัชชนกิจเป็นกิริยาจิต ๒ ดวง คือ
ปัญจทวาราวัชชนจิต ๑ ดวง
มโนทวาราวัชชนจิต ๑ ดวง
๔. ทัสสนกิจ คือ กิจเห็น
จิตที่ทำทัสสนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ
จักขุวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง
จักขุวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง
๕. สวนกิจ คือ กิจได้ยิน
จิตที่ทำสวนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ
โสตวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง
โสตวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง
๖. ฆายนกิจ คือ กิจได้กลิ่น
จิตที่ทำฆายนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ
ฆานวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง
ฆานวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง
๗. สายนกิจ คือ กิจลิ้มรส
จิตที่ทำสายนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ
ชิวหาวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง
ชิวหาวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง
๘. ผุสสนกิจ คือ กิจรู้อารมณ์ที่กระทบกาย
จิตที่ทำผุสสนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ
กายวิญญาณอกุศลวิบาก ๑ ดวง
กายวิญญาณกุศลวิบาก ๑ ดวง
๙. สัมปฏิจฉันนกิจ คือ กิจรับอารมณ์ต่อจากทวิปัญจวิญญาณ
จิตที่ทำสัมปฏิจฉันนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๒ ดวง คือ
สัมปฏิจฉันนจิตอกุศลวิบาก ๑ ดวง
สัมปฏิจฉันนจิตกุศลวิบาก ๑ ดวง
๑๐. สันตีรณกิจ คือ กิจพิจารณาอารมณ์ที่ปรากฏทางทวาร ๕
จิตที่ทำสันตีรณกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๓ ดวง คือ
อุเบกขาสันตีรณ อกุศลวิบาก ๑ ดวง
อุเบกขาสันตีรณ กุศลวิบาก ๑ ดวง
โสมนัสสันตีรณ กุศลวิบาก ๑ ดวง
๑๑. โวฏฐัพพนกิจ คือ กิจตัดสินอารมณ์ให้ชวนวิถีจิตประเภทหนึ่งประเภทใดเกิดทางปัญจทวาร
จิตที่ทำกิจนี้ ได้แก่ กิริยาจิต ๑ ดวง คือ มโนทวาราวัชชนจิต
๑๒. ชวนกิจ คือ กิจแล่นไปในอารมณ์ หรือเสพอารมณ์
จิตที่ทำชวนกิจมี ๕๕ ดวง คือ
อกุศลจิต ๑๒ ดวง
อเหตุกะ (หสิตุปปาทจิต) ๑ ดวง
กามาวจรกุศลจิต ๘ ดวง
มหากิริยาจิต ๘ ดวง
รูปาวจรกุศลจิต ๕ ดวง
รูปาวจรกิริยาจิต ๕ ดวง
อรูปาวจรกุศลจิต ๔ ดวง
อรูปาวจรกิริยาจิต ๔ ดวง
โลกุตตรจิต ๘ ดวง
๑๓. ตทาลัมพนกิจ คือ กิจรู้อารมณ์ต่อจากชวนกิจ
จิตที่ทำตทาลัมพนกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๑๑ ดวง คือ
สันตีรณจิต ๓ ดวง
กามาวจรสเหตุกกุศลวิบากจิต ๘ ดวง
๑๔. จุติกิจ คือ กิจเคลื่อนจากภพชาติ เมื่อจุติจิตเกิดทำกิจเคลื่อนจากภพชาติดับไปแล้ว ก็สิ้นชีวิต หมดสภาพความเป็นบุคคลนั้นโดยสิ้นเชิง
จิตที่ทำจุติกิจ ได้แก่ วิบากจิต ๑๙ ดวง ประเภทเดียวกับปฏิสนธิจิตและภวังคจิตนั่นเอง เมื่อวิบากจิตประเภทใดทำปฏิสนธิกิจ วิบากจิตประเภทเดียวกันนั้นเองก็ทำภวังคกิจและจุติกิจ
รวมจิต ๘๙ ดวง ทำกิจ ๑๔ กิจ
โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕
ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...
ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...
ขออนุโมทนาขออุทิศกุศล แด่ คุณพ่อ และ คุณแม่
