ความจริงแห่งชีวิต [122] ความต่างของเวทนาเจตสิก

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

เวทนา​เจตสิกมี ๔ ชาติ คือ เวทนา​ที่เป็นกุศล ๑ เวทนา​ที่เป็นอกุศล ๑ เวทนา​ที่เป็นวิบาก ๑ เวทนา​ที่เป็นกิริยา ๑ เวทนา​เป็นสังขตธรรมเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัยปรุงแต่ง เวทนา​ที่เป็นวิบากย่อมเกิดขึ้นเพราะกรรมเป็นปัจจัย เวทนา​ที่เป็นกุศล อกุศล กิริยา ไม่ใช่วิบาก จึงไม่ได้เกิดขึ้นเพราะกรรมเป็นปัจจัย แต่ก็จะต้องเกิดเพราะปัจจัยอื่น โดยนัยของเวทนา ๕ นั้น สุขเวทนา​ทางกาย และทุกขเวทนา​ทางกายเป็นชาติวิบาก เป็นผลของกรรม เวทนา​เจตสิกที่เป็นวิบากนั้น มีกรรมที่ได้กระทำแล้วเป็นปัจจัยให้เกิดขึ้นรู้สึกอารมณ์ที่กระทบตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ตามประเภทของวิบา​กนั้นๆ

ขณะเห็น จักขุวิญญาณเป็นวิบากจิตเกิดร่วมกับอุเบกขา​เวทนา​ซึ่งเป็นวิบากเจตสิก และวิบากเจตสิกอื่นๆ โสตวิญญาณ ฆานวิญญาณ และชิวหา​วิญญาณก็โดยนัยเดียวกัน แต่กายวิญญาณอกุศลวิบากซึ่งรู้แจ้งลักษณะต่างๆ ของโผฎฐัพพา​รมณ์ที่กระทบสัมผัสกายนั้นเกิดร่วมกับทุกขเวทนา และกายวิญญาณกุศลวิบากเกิดร่วมกับสุขเวทนา ไม่มีใครสามารถเปลี่ยนแปลงเวทนา​ที่เกิดกับจิตประเภทต่างๆ ได้ กายวิญญาณเกิดขึ้นเพราะกรรมเป็นปัจจัย เมื่อกายปสาทรูปกระทบกับมหาภูตรูป (เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ตึง ไหว) ที่เป็นอิฎฐา​รมณ์ สุขเวทนา​ก็เกิด เมื่อกายปสาทรูปกระทบกับมหาภูตรูปที่เป็นอนิฎฐา​รมณ์ ทุกขเวทนา​ก็เกิด ความรู้สึกที่เกิดขึ้น ปรากฏที่กายเป็นทุกขเวทนา หรือสุขเวทนา​เท่านั้น จะเป็นอุเบกขา​เวทนา หรือโสมนัสเวทนา หรือโทมนัสเวทนา​ไม่ได้เลย ต้องแยกเวทนา​ทางกาย และทางใจ ขณะที่เป็นกายวิญญาณ สุขเวทนา หรือทุกขเวทนา​ เป็นชาติวิบาก เป็นผลของอดีตกรรม แต่ขณะที่เดือดร้อนเป็นห่วงกังวลนั้น เป็นความรู้สึกไม่สบายใจ ขณะนั้นจึงไม่ใช่ผลของอดีตกรรม แต่เป็นผลของการสะสมของอกุศลธรรม จึงเกิดความรู้สึกไม่สบายใจไม่แช่มชื่น

นอกจาก​ทุกขเวทนา​ และ​สุข​เวทนา​ซึ่ง​เป็น​ชาติ​วิบาก​อย่าง​เดียว​เท่านั้น และ​โทมนัส​เวทนา​ซึ่งเป็น​ชาติ​อกุศล​อย่าง​เดียว​เท่านั้น เวทนา​อื่น คือโสมนัส​เวทนา ​ และ​อุเบกขา​เวทนา​นั้นเป็น​กุศล​ก็ได้ เป็น​อกุศล​ก็ได้ เป็น​วิบาก​ก็ได้ เป็น​กิริยา​ก็ได้ นี่เป็นความต่างกันซึ่งแสดงให้เห็นว่า​ สภาพธรรมทั้งหลายย่อมเกิดขึ้นตามเหตุปัจจัย

โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะ และวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕

ขอเชิญอ่าน หรือดาวน์โหลดหนังสือ ...

ปรมัตถมธรรมสังเขป

ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...

ความจริงแห่งชีวิต

ขออนุโมทนา

ขออุทิศกุศล แด่ คุณพ่อ คุณแม่ และ สรรพสัตว์