ความจริงแห่งชีวิต [151] โลกียจิต - โลกุตตรจิต
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
เมื่อจำแนกจิตเป็นประเภทโลกิยะ และโลกุตตระนั้น จิตใดที่ไม่ประจักษ์แจ้งลักษณะของนิพพาน คือ ไม่มีนิพพานเป็นอารมณ์ จิตนั้นเป็น "โลกิยจิต" จิตใดมีนิพพานเป็นอารมณ์โดยดับกิเลส หรือมีนิพพานเป็นอารมณ์โดยดับกิเลสแล้วจิตนั้นเป็น "โลกุตตรจิต"
ผู้ที่จะเป็นพระอริยบุคคลนั้น ต้องอบรมเจริญโลกิยปัญญาซึ่งรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรม โลกิยปัญญาไม่ใช่การรู้วิธีสร้างเครื่องมือวิทยาศาสตร์ต่างๆ การรู้อย่างอื่นที่ไม่ใช่การรู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมนั้น ไม่ใช่โลกิยปัญญาในพระพุทธศาสนา
โลกิยปัญญารู้ลักษณะของโลก คือ สภาพธรรมที่ปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ซึ่งไม่ใช่นิพพาน ฉะนั้น นอกจากมัคคจิต ๔ ดวง ซึ่งเป็นโลกุตตรกุศลจิตที่มีนิพพานเป็นอารมณ์ โดยดับกิเลสและผลจิต ๔ ดวง คือ โลกุตตรวิบากจิต ซึ่งมีนิพพานเป็นอารมณ์โดยดับกิเลสแล้ว จิตอื่นทั้งหมดเป็นโลกิยจิต
โลกุตตรจิตทั้งหมดมี ๘ ดวง ๔ คู่ คือ
โสตาปัตติมัคคจิต ๑ โสตาปัตติผลจิต ๑
สกทาคามิมัคคจิต ๑ สกทาคามิผลจิต ๑
อนาคามิมัคคจิต ๑ อนาคามิผลจิต ๑
อรหัตตมัคคจิต ๑ อรหัตตผลจิต ๑
เมื่อโสตาปัตติมัคคจิตเกิดขึ้นทำกิจดับกิเลสโดยมีนิพพานเป็นอารมณ์ดับไปแล้ว โสตาปัตติผลจิตก็เกิดสืบต่อ และมีนิพพานเป็นอารมณ์โดยดับกิเลสแล้ว โสตาปัตติมัคคจิตเป็นโลกุตตรกุศลจิตเป็นปัจจัยให้โลกุตตรวิบากจิต คือ โสตาปัตติผลจิตเกิดสืบต่อจากโสตาปัตติมัคคจิตทันที โดยไม่มีจิตอื่นเกิดคั่นได้เลย การให้ผลของโลกุตตรกุศลนั้นให้ผลทันทีเป็นอกาลิโก ไม่ต้องรอถึงชาติหน้า อกุศลและกุศลอื่นๆ นั้นให้ผลทันทีที่ดับไปอย่างโลกุตตรกุศลไม่ได้เลย ผู้ที่อบรมเจริญสมถภาวนาจนฌานกุศลจิตเกิดแล้วยังไม่มีฌานวิบากจิตเกิดในขณะที่เป็นมนุษย์ เพราะฌานวิบากจิตทำปฏิสนธิกิจ ภวังคกิจ และจุติกิจในพรหมโลก ผู้ที่ฌานจิตไม่เสื่อมนั้น ฌานกุศลจิตจะเกิดก่อนจุติจิต เมื่อจุติจิตดับ ฌานกุศลจิตที่เกิดก่อนจุติจิตนั้นเป็นปัจจัยให้ฌานวิบากจิตทำกิจปฏิสนธิในพรหมโลกภูมิใดภูมิหนึ่ง เช่น ปฐมฌานกุศลจิตเป็นปัจจัยให้ปฐมฌานวิบากจิตทำกิจปฏิสนธิในปฐมฌานพรหมภูมิสูงขึ้นตามลำดับไปจนถึงอรูปฌานกุศล คือ อากาสานัญจายตนกุศลจิตเป็นปัจจัยให้อากาสานัญจายตนวิบากจิตปฏิสนธิในอากาสานัญจายตนภูมิ สูงขึ้นตามลำดับไปจนถึงเนวสัญญานาสัญญายตนกุศลจิต เป็นปัจจัยให้เนวสัญญานาสัญญายตนวิบากจิตทำปฏิสนธิกิจในเนวสัญญานาสัญญายตนภูมิ กรรมอื่นๆ นั้นต้องมีจิตอื่นเกิดคั่นมากมายกว่าจะถึงกาลเวลาที่จะให้ผล แต่กรรมประเภทเดียวที่ให้ผลโดยจิตอื่นเกิดคั่นไม่ได้เลย คือ โลกุตตรกุศลกรรม ทันทีที่โลกุตตรกุศลจิตดับ โลกุตตรวิบากจิตก็เกิดต่อทันที เพราะโลกุตตรวิบากจิตไม่ทำปฏิสนธิกิจ ภวังคกิจ จุติกิจ และกิจอื่นๆ เช่น วิบากจิตอื่นๆ เลย
โดย อาจารย์สุจินต์ บริหารวนเขตต์ จัดพิมพ์เผยแพร่ โดย คณะกรรมการ ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนม์พรรษา ครบ ๗๕ พรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช วันที่ ๕ ธันวาคม ๒๕๔๕
ขอเชิญอ่านหรือดาวน์โหลดหนังสือ ...
ขอเชิญอ่านตอนต่อไป ...
ขออนุโมทนา
ขออุทิศกุศลแด่คุณพ่อ คุณแม่ และสรรพสัตว์
