ณ กาลครั้งหนึ่ง ไปกราบสังเวชนียสถานทั้งสี่ที่อินเดีย [๒] ราชคฤห์-นาลันทา-เวสาลี-ปัฏนะ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ในวันที่สองและสามของการเดินทาง คณะของเราได้ออกเดินทางจากพุทธคยา เพื่อเป้าหมายต่อไป คือเมืองกุสินารา (แต่จะแวะพักที่ปัฏนะก่อน) อันเป็นสถานที่ปรินิพพานของพระพุทธองค์ โดยได้แวะนมัสการสถานที่สำคัญๆ ต่างๆ ในสมัยพุทธกาลเช่น

การเดินขึ้นเขาคิชกูฏ เพื่อกราบนมัสการพระมูลคันธกุฎี ซึ่งเคยเป็นที่ประทับของพระพุทธองค์บนยอดเขา ระหว่างทางมีขอทานนั่งเรียงรายเป็นระยะๆ ให้ทุกท่านได้เจริญทานกุศล และพิจารณาธรรม ตลอดทาง

ถ้ำสูกรขาตา มีลักษณะเหมือนคางหมู เป็นสถานที่ๆ พระพุทธองค์ทรงแสดงธรรม โปรด ทีฆนขปริพาชก ผู้เป็นหลานของท่านพระสารีบุตร ขณะที่ท่านพระสารีบุตรถวายงานพัดอยู่ ท่านได้ฟังธรรมและสำเร็จเป็นพระอรหันต์ในขณะนั้นเอง คือ วันมาฆะปุณณมี วันเพ็ญเดือน ๓ หลังจากอุปสมบทได้เพียง ๑๕ วัน ส่วนทีฆนขปริพาชก ได้บรรลุโสดาปัตติผล

ก่อนที่จะถึงพระมูลคันธกุฎีเพียงไม่กี่ก้าว คือ กุฏิของท่านพระอานนท์

พระมูลคันธกุฎี ตั้งอยู่บนยอดเขา อากาศเย็นสบายและไม่สูงนัก พอที่พระพุทธองค์ จะทรงเสด็จพระดำเนินขึ้นสบายๆ พระเจ้าพิมพิสาร โปรดให้สร้างทางเป็นขั้นบันได เพื่อทรงพุทธดำเนินได้โดยสะดวก และ พระองค์เองก็เสด็จขึ้นไปเฝ้า เพื่อฟังพระธรรมจากพระพุทธองค์บ่อยๆ เช่นกัน

"...จงเริ่มพยายามขวนขวายในพระพุทธศาสนา จงกำจัดเสนาของมัจจุมาร เหมือนกุญชรช้างประเสริฐ ย่ำยีเรือนไม้อ้อ ฉะนั้นผู้ใดไม่ประมาท เห็นแจ้งในพระธรรมวินัยนี้ ผู้นั้นจักละชาติสงสาร จักทำที่สุดทุกข์ได้..."

ในวันที่เดินทางไป มีพุทธศาสนิกชนชาวไทยนำภาพพระบรมฉายาลักษณ์ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ขึ้นไปประกอบการสักการะด้วย ยังความปลื้มปีติ ที่ได้เห็นถึงความจงรักภักดีของปวงชนชาวไทย ต่อพระองค์ท่าน ขอพระองค์จงทรงพระเจริญพระพุทธเจ้าข้าฯ

"...ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนท่อนไม้ที่บุคคลขว้าง ขึ้นไปบนอากาศแล้ว บางคราวเอาโคนตกลงมาก็มี บางคราวเอาตอนกลางตกลงมาก็มี บางคราวเอาปลายตกลงมาก็มี ฉันใด สัตว์ทั้งหลาย ผู้มีนิวรณ์คืออวิชชามีตัณหาเป็นเครื่องประกอบได้แล่นไปอยู่ ท่องเที่ยวไปอยู่ บางคราวจากโลกนี้ไปสู่ปรโลกก็มี บางคราวจากปรโลกมาสู่โลกนี้ก็มี ฉันนั้น เหมือนกัน ข้อนั้น เพราะเหตุไร เพราะไม่เห็นอริยสัจ ๔..."

นาลันทา อยู่ห่างจากกรุงราชคฤห์ ๑๖ ก.ม. เป็นบ้านเกิดของ ท่านพระสารีบุตร และ ท่านพระมหาโมคคัลลานะ กับทั้งท่านพระสารีบุตร ยังได้กลับมาปรินิพพานที่บ้านเกิดของท่านอีกด้วย นาลันทา เป็นที่ตั้งของมหาวิทยาลัยสงฆ์ที่เคยรุ่งเรืองที่สุดในโลก มีนักศึกษาที่เป็นภิกษุจำนวนนับหมื่นรูป และมีอาจารย์สอนถึงราว ๑,๔๐๐ ท่าน แต่ถูกทำลายโดยกองทัพชาวมุสลิม คณาจารย์และนักศึกษาถูกฆ่าจนหมดสิ้น อาคารต่างๆ ถูกเผาทำลายทั้งหมด ปัจจุบันเหลือเพียงซากปรักหักพัง สะท้อนถึงความยิ่งใหญ่ในอดีต ที่พระเจ้าอโศกมหาราชทรงสร้างไว้ เพื่อเป็นอนุสรณ์สำหรับพระอัครสาวกทั้งสองท่าน คือ ท่านพระมหาโมคคัลลานะ และ ท่านพระสารีบุตร

"...เมื่อหมอที่จะเยียวยาความเจ็บป่วยมีอยู่ ถ้าไม่แสวงหาหมอนั้น ไม่ยอมให้หมอนั้นเยียวยาความเจ็บป่วย นั่นไม่ใช่ความผิดของหมอ เป็นความผิดของบุรุษนั้นแต่ผู้เดียว ฉันใด ก็ผู้ใดถูกความเจ็บป่วย คือกิเลส บีบคั้นหนัก ไม่แสวงหาศาสดาผู้ฉลาดในทางระงับกิเลสซึ่งมีอยู่ ก็เป็นความผิดของบุรุษผู้นั้นผู้เดียว ไม่ใช่ความผิดของศาสดาผู้ขจัดความเจ็บป่วยคือกิเลส ก็ฉันนั้นเหมือนกัน..."

สถานที่ต่อไปคือ ปาวาลเจดีย์ สถานที่ทรงปลงพระชนมายุสังขาร และ หลังจากนั้นอีก ๓ เดือน พระพุทธองค์จึงทรงเสด็จดับขันธปรินิพพาน ที่เมืองกุสินารา

ปัจจุบัน ปาวาลเจดีย์ เหลือแต่ฐานซากอิฐและหินแข็งสีเทามันวาวเป็นหลักฐาน ให้ได้ระลึกถึงการเสด็จพระดำเนินมาในสถานที่นี้เมื่อสองพันกว่าปีมาแล้ว

"...อยู่ไปโดยไม่รู้ว่าวันไหน จะมีความทุกข์อย่างมาก จะป่วยเจ็บไข้อย่างหนัก จะพิการ จะสูญสิ้นทรัพย์สมบัติหมด เมื่อไม่รู้สาเหตุ ความทุกข์ก็ย่อมมาก ถ้าสามารถเข้าใจธรรมซึ่งเป็นเหตุเป็นผล จะเห็นพระคุณของพระธรรม..."