การชำระหนี้สงฆ์
การที่เราไปทำบุญ ทำธุระหรือทำกิจการใดๆ ในวัดวาอาราม ในบ้างครั้งเราต้องหยิบยืมเครื่องใช้ไม้สอยต่างๆ ของวัดไปใช้ เช่น ถ้วย ชาม ช้อน ส้อม บางครั้งต้องทำความสะอาดวัด ต้องใช้ไม้กวาด ไม้ถูพื้น ผ้าขี้ริ้ว ต้องใช้น้ำยาล้างจาน น้ำยาถูพื้น ใช้ผงซักฟอกต่างๆ และส่วนใหญ่ ต้องใช้ไฟฟ้า ใช้น้ำ ซึ่งเป็นภาระของวัดนั้นๆ หรือแต่โบราณ คนเฒ่าคนแก่ บอกว่า เมื่อเข้าวัดแล้ว ออกมาจากวัดก็มีดินมีทรายติดเท้าออกมาจากวัด สิ่งเหล่านี้ถือว่า เราได้กระทำแล้วอันภาระแก่วัดวาอารามนั้นๆ การที่เราจะปลดเปลื้องภาระนั้นๆ ให้แก่วัด จะเรียกได้หรือไม่ว่าเป็นการชำระหนี้สงฆ์ครับ ซึ่งในบางครั้ง วิธีการก็แตกต่างกันไป ไม่ว่าจะทำบุญถวายปัจจัยชำระหนี้สงฆ์ การถวายสิ่งของต่างๆ เพื่อใช้ในวัด แม้กระทั่งการขนดินขนทรายเข้าวัด ซึ่งพอเข้าใจได้ แต่การสร้างพระชำระหนี้สงฆ์นี้มีความเป็นมาอย่างไร มีกล่าวไว้ในพระไตรปิฎกและอรรถกถาหรือไม่ครับ ที่สำคัญจะตรงต่อวัตถุประสงค์หรือไม่อย่างไรครับ
เรียนอาจารย์ประเชิญครับ ในกระทู้เก่ามิได้กล่าวถึงเรื่อง การสร้างพระชำระหนี้สงฆ์ไว้ ทำให้ไม่ทราบถึงเจตนารมณ์ที่พอจะเข้าใจได้ว่า เป็นการเจริญกุศลในทานอย่างไร และที่ถูกควรพิจารณาอย่างไรครับ
ถ้าสละทรัพย์สร้างพระ เพื่อบูชาพระคุณของพระพุทธเจ้า ก็เป็นกุศลขั้นทานได้ครับ แต่ชำระหนี้สงฆ์แบบนี้ ไม่มีในพระธรรมคำสอนครับ
คุณจักรกฤษณ์ถามว่า ... และที่ถูกควรพิจารณาอย่างไรครับ
ท่านผู้รู้มักจะกล่าวเสมอว่า ก่อนจะทำอะไร ควรทราบจุดประสงค์ ว่า ทำเพื่ออะไร และ มีเหตุ มีผลที่ถูกต้องหรือไม่ ถือว่าเป็นการร่วมสนทนากันนะคะ ก่อนจะ "ชำระหนี้" อยากทราบความเห็นของคุณจักกฤษณ์ ดังนี้ค่ะ
๑. สงฆ์ คือ อะไร
๒. เป็นหนี้สงฆ์ เมื่อไร และเป็นหนี้ได้อย่างไร
ดิฉันพึ่งสมัครเข้ามาเป็นสมาชิกใหม่น่ะค่ะ ขอแนะนำตัวด้วย พอดีได้อ่านกระทู้นี้แล้วสงสัยและไม่เข้าใจเช่นกัน ถ้าเราไปวัดไหนหรือสำนักไหนแล้วเราเข้าห้องน้ำวัดแล้วเผอิญรีบ ไม่เห็นตู้หยอดชำระหนี้สงฆ์อย่างนี้เราจะบาปไหมคะช่วยให้ความกระจ่างด้วยค่ะ
ขอบคุณค่ะ
เรียนคุณพุทธรักษา ความเห็นที่ 4 ครับ
คำว่า "สงฆ์" ผมเข้าใจว่าหมายถึง พระที่ท่านประจำวัดหรือสำนักต่างๆ ครับ
ส่วน "หนี้" นั้น ผมเข้าใจว่า การที่เราหยิบยืมใช้เครื่องใช้ไม้สอย หรือ ใช้สิ่งของใด ที่ในวัดหรือสำนักสงฆ์ที่ท่านดูแลอยู่ การที่ท่านกรุณาให้ใช้ให้ยืม ก็ถือว่าเป็นหนี้บุญหนี้คุณของท่าน ที่ผู้ใช้มีความรู้สึกว่าเป็นหนี้นั้น ครับ
เรียน คุณจักรกฤษณ์
คำว่า "สงฆ์" มีหลายนัย ขอเชิญอ่านรายละเอียดที่นี่ค่ะ
ภิกษุ และ สงฆ์ มีความหมายอย่างไร
ในส่วนของการใช้หนี้ ขออนุญาต นำข้อความที่ อ. ประเชิญอธิบายไว้ ใน คห.ที่ 1 มาประกอบการพิจารณาค่ะ
"โดยทั่วไป ผู้ที่จะมีหน้าที่ชำระหนี้ หมายถึงผู้นั้นได้ทำการกู้ยืม เพราะมีการกู้ยืม มีหนี้จึงมีการชำระหนี้ ในทางธรรมก็เช่นเดียวกัน ถ้าเราไม่ได้ทำการกู้ยืมของสงฆ์ กิจ คือ การชำระหนี้สงฆ์ ก็ไม่มี เพราะไม่มีข้อความนี้ในพระไตรปิฎก อรรถกถาและฎีกา แต่การทำบุญถวายทานแก่พระภิกษุสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า เพื่อบูชาพระสังฆรัตนะ ไม่ใช่การชำระหนี้ครับ
วัด คือ สถานที่ รวมถึงทุกอย่างภายในวัดซึ่ง "พุทธศาสนิกชน ผู้มีจิตศรัทธา" จัดถวายแด่ "สงฆ์" "เพื่อที่สงฆ์จะได้ใช้สอยตามสมควร" แต่ไม่ได้หมายความว่า "สงฆ์เป็นเจ้าของ"
ดังนั้น การยืมอุปกรณ์ต่างๆ ของวัด ควรยืมกับไวยยาวัจจกร ซึ่งมีหน้าที่โดยตรงเมื่อยืมแล้วก็คืนให้อยู่ในสภาพเดิมเรียบร้อย ไม่ใช่การชำระหนี้สงฆ์แต่ประการใด. เพราะว่า "กิจ" ของสงฆ์ หรือพระภิกษุ ท่านมีแต่คันถธุระ และวิปัสสนาธุระ เท่านั้น (กิจ คือ การชำระหนี้สงฆ์ ก็ไม่มี ดังที่ อ. ประเชิญ ได้กรุณาอธิบายไปแล้ว) ดังนั้น จึงไม่มีการชำระหนี้สงฆ์ เพราะไม่มีเหตุที่ต้องทำเช่นนั้น.
แต่การถวายสังฆทาน เช่น การถวายสิ่งของที่ไม่ผิดพระวินัยการตักบาตร ถวายภัตตาหารตามกาล โดยระลึกถึง "สงฆ์" มิใช่ถวายเจาะจงภิกษุบุคคล การสร้างพระพุทธรูป เพื่อเป็นการระลึกถึงพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า การบูรณะซ่อมแซม ดูแลความเรียบร้อยภายในบริเวณวัด ในลักษณะต่างๆ ตามสมควร เพื่อ "ความสะดวกต่อกิจของสงฆ์" เป็นการกระทำ โดยการระลึกถึงคุณของ "สงฆ์" โดยความเป็น "อริยสงฆ์" ซึ่งหมายถึง การระลึกถึง "พระสังฆรัตนะ" นี้ควรจะเป็นจุดประสงค์ในการกระทำดังกล่าวค่ะ.
ขออนุโมทนาค่ะ
เรียน คุณพุทธรักษา ความเห็นที่ 9
ผมเข้าใจแล้วครับ เป็นความเห็นที่ตรงที่สุดเลยครับ
ขอขอบพระคุณและขออนุโมทนาครับ
