เหตุทื่ทำจิตให้เดิอดร้อน [ชนสันธชาดก]
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๖ - หน้าที่ 159
๕. ชนสันธชาดก
ว่าด้วยเหตุที่ทำจิตให้เดือดร้อน
[๑๖๔๙] พระเจ้าชนสันธะได้ตรัสอย่างนี้ว่า เหตุที่จะทำให้จิตเดือดร้อนนั้นมีอยู่ ๑๐ ประการ บุคคล ไม่กระทำเสียในกาลก่อนแล้ว ย่อมเดือดร้อนในภายหลัง
[๑๖๔๐] บุคคลเมื่อยังเป็นหนุ่ม ไม่ทำความ พยายามยังทรัพย์ให้เกิดขึ้น ครั้นแก่ลงหาทรัพย์ไม่ได้ ย่อมเดือดร้อนภายหลังว่า เมื่อก่อนเราไม่ได้แสวงหาทรัพย์ไว้
[๑๖๕๑] ศิลปะที่สมควรแก่ตน บุคคลใดไม่ได้ ศึกษาไว้ในกาลก่อน บุคคลนั้นย่อมเดือดร้อนใน ภายหลังว่า เราไม่ได้ศึกษาศิลปะไว้ก่อน ผู้ไม่มีศิลปะ ย่อมเลี้ยงชีพลำบาก.
[๑๖๕๒] ผู้ใดเป็นคนโกง ผู้นั้นย่อมเดือดร้อน ในภายหลังว่า เราเป็นคนโง่ ส่อเสียด กินสินบน ดุร้าย หยาบคาย ในกาลก่อน.
[๑๖๕๓] ผู้ใดเป็นคนฆ่าสัตว์ ผู้นั้นย่อมเดือดร้อน ในภายหลังว่า เราเป็นคนฆ่าสัตว์ หยาบช้าทุศีล ประพฤติต่ำช้า ปราศจากขันติ เมตตาและเอ็นดูสัตว์ ในกาลก่อน.
[๑๖๕๔] ผู้ใดคบชู้ในภรรยาผู้อื่น ย่อมเดือดร้อน ในภายหลังว่า หญิงที่ไม่มีใครหวงแหนมีอยู่เป็นอัน มาก ไม่ควรที่เราจะคบหาภรรยาผู้อื่นเลย.
[๑๖๕๕] คนตระหนี่ ย่อมเดือดร้อนในภายหลัง ว่าเมื่อก่อน ข้าวและน้ำของเรามีอยู่มากมาย เราก็มิได้ ให้ทานเลย.
[๑๖๕๖] ผู้ไม่เลี้ยงดูมารดาบิดา ย่อมเดือดร้อน ในภายหลังว่า เราสามารถพอที่จะเลี้ยงดูมารดาและ บิดาผู้แก่เฒ่าชราได้ ก็มิได้เลี้ยงดูท่าน. [๑๖๕๗] ผู้ไม่ทำตามโอวาทบิดา ย่อมเดือดร้อน ในภายหลังว่า เราได้ดูหมิ่นบิดาผู้เป็นอาจารย์สั่งสอน ผู้นำรสที่ต้องการทุกอย่างมาเลี้ยงดู.
[๑๖๕๘] ผู้ไม่เข้าใกล้สมณพราหมณ์ ย่อม เดือดร้อนในภายหลังว่า เมื่อก่อนเรามิได้ไปมาหาสู่ สมณพราหมณ์ทั้งหลาย ผู้มีศีล เป็นพหูสูตเลย.
[๑๖๕๙] ผู้ใดไม่ประพฤติสุจริตธรรม ไม่เข้า ไปนั่งใกล้สัตบุรุษ ย่อมเดือดร้อนในภายหลังว่า สุจริตธรรมที่ประพฤติแล้ว และสัตบุรุษอันเราไปมา หาสู่แล้ว ย่อมเป็นความดี แต่เมื่อก่อนนี้เราไม่ได้ ประพฤติสุจริตธรรมไว้เลย.
[๑๖๖๐] ผู้ใดย่อมปฏิบัติเหตุเหล่านี้โดยอุบายอัน แยบคาย ผู้นั้นเมื่อกระทำกิจที่บุรุษควรทำ ย่อมไม่ เดือดร้อนใจในภายหลังเลย.
จบชนสันธชาดกที่ ๕
เมื่อไม่คบสัตบุรุษ ไม่เป็นพหูสูต ไม่มีสุจริตธรรมแล้ว ก็ย่อม รำไปกับความมืดนายช่างผู้สร้างเรือน ปั้นน้ำเป็นตัว อยู่ในความฝัน ผู้ยกศรีษะขึ้น อยู่ในความมืด จิตไม่รักษาแล้ว ทะเลภาพทะเลชื่อ ฯลฯ
ส่วนผู้ที่คบสัตบุรุษ เป็นพหูสูต ถึงพร้อมด้วยสุจริตธรรมแล้ว ก็ย่อม มีตนเป็นเกาะเป็นที่พึ่ง จับด้ามมีดอยู่ เป็นผ้าเช็ดธุลี อยู่ในสิ่งเสนอหน้า ยังความไม่ประมาทให้ถึ่งพร้อม ผู้มีราตรีเดียวเจริญ ฯลฯ
ใครรู้คำคมเพิ่งเติมจะกรุณาก็ขออนุโมทนา ครับ
