วิถีจิตใด ทางมโนทวารเป็นวิบากจิต
ขอเรียนถามว่า วิถีจิตใด ทางมโนทวารเป็นวิบากจิตบ้างคะ
ขอนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย
ทางมโนทวารนั้นเมื่ออารมณ์ไม่ได้กระทบกับจักขุปสาท เป็นต้น จึงไม่มีอตีตภวังค์ แต่ก่อนที่มโนทวาราวัชชนจิตจะรำพึงถึงอารมณ์ที่วิถีจิตรู้ทางปัญจทวารแล้วดับไปนั้นภวังคจลนะจะต้องเกิดขึ้นไหวตามอารมณ์นั้นแล้วดับไป ภวังคจลนะ เป็นวิบากจิต แล้วภวังคุปัจเฉทะจึงเกิดขึ้นแล้วดับไป ภวังคุปัจเฉทะ เป็นวิบากจิต ต่อจากนั้นมโน ทวาราวัชชนจิตจึงเกิดขึ้น เป็นมโนทวารวิถีจิตที่ ๑ จิตที่ทำอาวัชชนกิจทางมโนทวาร นั้นไม่ใช่ปัญจทวาราวัชชนจิต ปัญจทวาราวัชชนจิตทำอาวัชชนกิจได้ทางปัญจทวาร เท่านั้น ทำอาวัชชนกิจทางมโนทวารไม่ได้เลย จิตที่ทำอาวัชชนกิจทางมโนทวารมี ๑ ดวง คือมโนทวาราวัชชนจิต ทำกิจรำพึงถึงอารมณ์ทางมโนทวาร คือ นึกถึงอารมณ์ ทางมโนทวาร ในวันหนึ่งๆ ที่คิดนึกเรื่องต่างๆ นั้น ขณะที่คิดนั้นจิตไม่รู้อารมณ์ใด อารมณ์หนึ่งทางตา หู จมูก ลิ้น กายเลย เมื่อภวังคจลนะเกิดขึ้นแล้วดับไป ภวังคุปัจ เฉทะก็เกิดต่อแล้วดับไป แล้วมโนทวาราวัชชนจิตก็เกิดขึ้นเป็นมโนทวารวิถีจิตที่ ๑ มโนทวาราวัชชนจิตเป็นกิริยาจิต ครับ เมื่อมโนทวาราวัชชนจิตดับไปแล้ว สำหรับผู้ ที่ไม่ใช่พระอรหันต์กุศลจิต หรืออกุศลจิต ซึ่งเป็นชวนวิถีจิตก็เกิดดับสืบต่อซ้ำกัน โดย เป็นจิตประเภทเดียวกันทั้ง ๗ ขณะ แต่บางครั้ง ชวนจิตที่เป็นผลจิต ที่เป็นผลจิต 4 โสดาปัตติผล สกทาคามิผล อนาคามิผล อรหัตถผล ชวนจิตเป็นชาติวิบาก เป็นวิบาก จิตครับ
เมื่อกุศลชวนวิถีจิตหรืออกุศลชวนวิถีจิตดับไปแล้ว ถ้าเป็นอารมณ์ทางใจที่ ปรากฏชัดเจน ตทาลัมพนวิถีจิตก็เกิดต่ออีก ๒ ขณะ ตทาลัมพนวิถีจิต เป็นจิตชาติ วิบากครับ ภวังคจลนะ เป็นวิบากจิต ภวังคุปัจเฉทะ เป็นวิบากจิต วิถีจิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางมโนทวาร มี ๓ วิถี อาวัชชนวิถี (มโนทวาราวัชนจิต) ๑ ขณะ (กิริยาจิต) ชวนวิถี ๗ ขณะ (กุศล อกุศล วิบาก กิริยา) ตทาลัมพนวิถี ๒ ขณะ (วิบากจิต)
อุทิศกุศลให้สรรพสัตว์
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
พระธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดง มีความละเอียดลึกซึ้งมาก ซึ่งจะต้องอาศัยการฟัง การศึกษาบ่อยๆ เนืองๆ ค่อยๆ สะสมความเข้าใจไปทีละเล็กทีละน้อย เพราะสิ่งที่กำลังศึกษานั้น ก็คือ สิ่งที่มีจริงในขณะนี้ แม้แต่ในเรื่องของจิต ก็เ่ช่นเดียวกัน มีจริงอยู่ในขณะนี้ ทุกขณะของชีวิตก็คือจิตเกิดดับสืบต่อกันอย่างไม่ขาดสาย จิต เป็นสภาพธรรมที่เป็นใหญ่เป็นประธานในการรู้แจ้งอารมณ์ เมื่อจำแนกเป็นประเภทใหญ่ๆ แล้ว มี ๒ ประเภท คือ จิตที่เป็นวิถีจิต (จิตที่อาศัยทวารหนึ่งทวารใดใน ๖ ทวารเกิดขึ้นรู้อารมณ์ คือ อาศัย ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ) และ จิตที่ไม่ใช่วิถีจิต เป็นจิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์โดยไม่ได้อาศัยทวาร ๖ เลย ซึ่งมีเพียง ๓ ประเภทเท่านั้น คือ ปฏิสนธิจิต ภวังคจิต และ จุติจิต
สำหรับวิถีจิตทางมโนทวาร (จิตที่เกิดขึ้นรู้อารมณ์โดยอาศัยมโนทวาร) ที่เป็นวิบากจิต นั้น ได้แก่ จิตที่เกิดขึ้นทำกิจตทาลัมพนะ (รับรู้อารมณ์ต่อจากชวนจิต) ตทา-ลัมพนจิตเท่านั้น ที่เป็นวิบากจิตอันเป็นวิถีจิตทางมโนทวาร ตามความเป็นจริงแล้ววิถีจิตทางมโนทวาร นั้น ส่วนใหญ่จะเป็นอกุศลจิต กุศลจิต และกิริยาจิต วิบากจิตมีน้อยมาก
สำหรับกามาวจรจิต วิบากจิตที่เป็นวิถีจิตทางมโนทวาร มีเพียงตทาลัมพนจิต เท่านั้น ไม่มีจิตอื่น ครับ
ลำดับการเกิดขึ้นของวิถีจิตทางมโนทวารมี ๓ วิถี ดังนี้
ภวังคจลนะ ๑ ขณะ [ไม่ใช่วิถีจิต]
ภวังคุปัจเฉทะ ๑ ขณะ [ไม่ใช่วิถีจิต]
มโนทวาราวัชชนจิต ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต]
ชวนวิถี ๗ ขณะ คือ กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต] กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต] กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต] กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต] กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต] กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต] กุศลหรืออกุศลหรือกิริยาจิต ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต]
ตทาลัมพนวิถี ๒ ขณะ ตทาลัมพนะ ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต] ตทาลัมพนะ ๑ ขณะ [เป็นวิถีจิต]
ขอเชิญคลิกอ่านคำบรรยายของท่านอาจารย์สุจินต์ เพิ่มเิติมได้ที่นี่ครับ
วิถีจิตทางปัญจทวาร-วิถีจิตทางมโนทวาร
ส่วนในมรรควิถี วิถีจิตที่เกิดขึ้นทางมโนทวาร ที่เป็นวิบากจิต ก็คือ โลกุตตรวิบากจิต ซึ่งได้แก่ โสดาปัตติผลจิต สกทาคามิผลจิต อนาคามิผลจิต และ อรหัตตผลจิต อันเป็นวิบากจิตของพระอริยบุคคล ครับ.
...ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ...
เรียนถามเพิ่มเติมค่ะ "ตทาลัมพนะ" ทางปัญจทวาร ก็เป็นชาติเป็นวิบาก เหมือนทาง มโนทวารใช่หรือไม่คะ
ขอบพระคุณมากค่ะ
