พระอรหันต์ตายแล้วไปไหน
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
พระธรรมเป็นเรื่องละเอียดมากครับ แม้แต่ความเห็นที่ว่า พระอรหันต์ตายแล้วดับสูญ ก็เป็นความเห็นที่ผิดได้ และเป็นความเห็นที่ถูกได้เช่นกันครับ ซึ่งเมื่อดูทั่วไป กับคำกล่าวที่ว่า พระอรหันต์ตายแล้วไม่เกิดอีก คือดับสูญ ดูแล้วไม่น่าจะเป็นความเห็นผิดเลย แต่เป็นความเห็นผิดได้ ดังเช่น พระภิกษุรูปหนึ่งท่านมีความเห็นว่า พระอรหันต์ตายแล้วไม่เกิด คือดับสูญ ซึ่งเป็นความเห็นผิด ท่านพระสารีบุตรแก้ความเห็นผิดของท่านจนท่านเข้าใจ ซึ่งในอรรถกถาอธิบายไว้ครับว่า พระภิกษุรูปนั้นเห็นผิดเพราะสำคัญว่า มีพระอรหันต์ที่เป็นสัตว์ บุคคลจริงๆ ดังนั้น จึงสำคัญว่าเป็นสัตว์ บุคคลที่ไม่เกิดอีก ดับสูญ แต่ในความเป็นจริง เป็นแต่เพียงสภาพธรรมที่เป็น จิต เจตสิกและรูปประชุมกัน จึงบัญญัติว่าเป็นสัตว์ บุคคล ดังนั้น สิ่งที่มีอยู่จริง คือ จิต เจตสิกและรูปที่เกิดขึ้นและดับไป ไม่มีที่สิ้นสุด ดังนั้น เมื่อดับเหตุ คือกิเลสทั้งหมด สิ่งที่ไม่เกิดอีกจึงไม่ใช่สัตว์ บุคคลไม่เกิด แต่เป็น จิต เจตสิกและรูปที่ไม่เกิดอีก นี่คือความเห็นถูกครับ ดังนั้น ถ้าสำคัญว่าพระอรหันต์ไม่เกิดอีกเมื่อตายไป โดยสำคัญว่ามีพระอรหันต์ที่เป็นสัตว์ บุคคลจริงๆ ไม่รู้ว่าเป็นธรรม เป็นความเห็นผิดครับ
แต่ถ้ากล่าวคำเดียวกัน คือพระอรหันต์ตายแล้วไม่เกิดอีก คือดับสูญ แต่กล่าวโดยสมมติ แต่เข้าใจว่าความจริงก็คือ จิต เจตสิก และรูปที่ไม่เกิดอีก นี่จึงเป็นความเห็นถูก ดังนั้น กล่าวคำเดียวกันเป็นความเห็นผิดก็ได้ เป็นความเห็นถูกก็ได้ครับ
ส่วนสภาพจิตที่ถึงพระนิพพาน คือมรรคจิต หากพระอรหันต์ปรินิพพาน จะไม่มีการเกิดขึ้นของจิต และเจตสิกอีกเลย เมื่อไม่มีการเกิดขึ้นของจิต เจตสิก จึงไม่ใช่จิตดวงเดียวกับที่ประจักษ์พระนิพพานตอนเป็นพระอริยบุคคลอยู่ครับ ดังนั้น เรากล่าวว่า พระอรหันต์ปรินิพพาน คือไม่มีการเกิดขึ้นของจิต และเจตสิกอีกเลยนั่นเองครับ
ขออนุโมทนา
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ก่อนอื่นต้องเข้าใจว่า พระอรหันต์ คือผู้ที่ดับกิเลสทั้งปวงได้อย่างหมดสิ้นแล้ว เป็นผู้ห่างไกลแสนไกลจากกิเลสโดยประการทั้งปวง ไม่มีกิเลสใดๆ เกิดขึ้นอีกเลย (ความเห็นผิด ดับได้ตั้งแต่เป็นพระโสดาบันแล้ว) และที่จะต้องพิจารณา คือจิตแต่ละขณะๆ เกิดแล้วดับแล้วไม่กลับมาอีกเลย ไม่ซ้ำกันด้วย เมื่อจิตขณะหนึ่งดับไปเป็นปัจจัยให้จิตขณะต่อไปเกิดสืบต่อ เช่น เมื่อมรรคจิตเกิดแล้วดับไป เป็นเหตุให้ผลจิตเกิดสืบต่อทันที มรรจิตและผลจิตแต่ละขั้นๆ ถึงแม้ว่าจะเป็นจิตที่มีพระนิพพานเป็นอารมณ์ แต่ก็เป็นคนละขณะ เป็นคนละดวงไม่ซ้ำกันเลย พระอรหันต์เมื่อดับขันธปรินิพพานแล้ว ไม่มีการเกิดอีกเลยในสังสารวัฏฏ์ ไม่มีเหตุที่จะทำให้สภาพธรรมใดๆ คือนามธรรมและรูปธรรมอีกเลย เป็นผู้สิ้นทุกข์โดยประการทั้งปวง เมื่อกล่าวโดยสรุปแล้ว พระอรหันต์ตายแล้วไม่มีการเกิดอีกครับ
... ขออนุโมทนาในกุศลจิตของทุกๆ ท่านครับ ...
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
ขอบคุณ และขออนุโมทนาครับ
